Η Βαλαώρα είναι ένα χωριό των δυτικών Αγράφων, δίπλα στην λίμνη Κρεμαστών. Είναι ένα από τα σχετικά μεγάλα χωριά της Ευρυτανίας με 300 περίπου μόνιμους κατοίκους και με την κτηνοτροφία να είναι σχεδόν η αποκλειστική ενασχόληση των ντόπιων. Αυτό οφείλεται στο χαμηλό υψόμετρο της περιοχής – γύρω στα 500 μέτρα, στην δημιουργία της λίμνης Κρεμαστών την δεκαετία του ‘60 – πολλές εκτάσεις της περιοχής απαλλοτριώθηκαν με αποτέλεσμα να περιοριστεί η δυνατότητα αγροτικής παραγωγής, και στο κλίμα της -τόπος ξηρός και πετρώδης, όπως υποδηλώνει και το όνομά της. Τα ασβεστολιθικά της πετρώματα δίνουν μία μοναδικότητα στην γη, “οτιδήποτε φυτρώνει, οποιοδήποτε ζώο βοσκάει σε αυτή τη γη, οι γεύσεις που δίνει στα προϊόντα της είναι εξαιρετικές”, όπως μας περιέγραφε γλαφυρά κάποτε σε μία συνέντευξη που είχε δώσει για τους Εραστές των Αγράφων ο Θωμάς Κώτσιας, κάτοικος του χωριού και μέλος της Επιτροπής Αγώνα ενάντια στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. “Τα τελευταία χρόνια μια σειρά νέων παιδιών επιστρέψανε στο χωριό και ασχολήθηκαν πιο συγκροτημένα και οργανωμένα με την κτηνοτροφία. Φτιάξανε κτηνοτροφικές μονάδες, στάβλους σύγχρονους με αρμεκτήρια, με ψυγεία”.
Κεντρική φωτό / Μίμης Κώτσιας. Βαλαώρα Ευρυτανίας.
Όπα. Και τί δουλειά έχει η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε έναν τέτοιον τόπο; Σε έναν τόπο όπου όταν μιλάμε για κτηνοτροφία αναφερόμαστε στην εκτατική παραδοσιακή και όχι στην σταβλισμένη; Και όμως το 2018 εμφανίστηκε μία εταιρεία, η Energy Solution, η οποία κατέθεσε αίτηση στο δασαρχείο Καρπενησίου για δέσμευση 3.200 στρεμμάτων, του 80% των βοσκοτόπων της περιοχής, για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ισχύος 70MW. Δέσμευση όχι μόνο των εκτάσεων αλλά και των στάβλων που μπορεί να υπήρχαν στην περιοχή. Ένας μακρινός νόμος του 2001 δίνει τη δυνατότητα σε μια εταιρεία να δεσμεύσει έτσι απλά έναν τόπο, ενώ η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (πλέον Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων) που δίνει την σχετική άδεια δεν δεσμεύεται από τον νόμο να ζητήσει τίτλους από τον επίδοξο επενδυτή. “Το να ζητήσει ένας τρίτος να δεσμεύσει χωρίς καν να το ξέρω το χωράφι μου και μαζί μια έκταση χιλιάδων στρεμμάτων, αυτό είναι αρπαγή γης”, συνοψίζει ο Θωμάς.
Το colpo grosso υπουργείου και επενδυτών
Πέρα απ’ αυτό, στην περίπτωσή μας η Energy solution κατέτμησε το (ενιαίο) έργο σε επτά χωριστά κομμάτια. Μία εικονική κίνηση, αφενός για να αποφύγει την υποχρέωση εκπόνησης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ένας – όχι τυχαίος – νόμος του 2020 από τον υπουργό περιβάλλοντος Κ. Χατζηδάκη έδινε πλέον αυτή τη δυνατότητα για έργα μέχρι 10MW – αυξάνοντας το όριο που μέχρι τότε ίσχυε για έργα μέχρι 5MW) και αφετέρου εξοντώνοντας οικονομικά τους κατοίκους της περιοχής οι οποίοι επιλέγοντας να κινηθούν νομικά θα έπρεπε να καταθέσουν επτά διαφορετικές προσφυγές εναντίον των σχεδίων καταστροφής του τόπου τους.
Με τις αντιδράσεις να είναι πολλές και ποικίλες, κινηματικές και θεσμικές, τοπικές αλλά και ευρύτερες, η εταιρεία υποχώρησε τον Απρίλιο του 2022 από τα σχέδιά της. Τον Οκτώβριο που μας πέρασε το ΣτΕ έβγαλε και μία απόφαση, ύστερα από προσφυγή διαφόρων περιβαλλοντικών συλλογικοτήτων και τοπικών συλλόγων, που έβαζε στον πάγο προσωρινά καμπόσα έργα ΑΠΕ τα οποία είχαν βασιστεί πάνω στον προαναφερθέντα νόμο του υπουργείου Περιβάλλοντος, ο οποίος ευνοούσε τις κατατμήσεις τους και αποσκοπούσε να συντομεύσει τις διαδικασίες αδειοδότησης απαλλάσσοντας τα επενδυτικά λόμπυ από την υποχρέωση εκπόνησης περιβαλλοντικών μελετών γι’ αυτά. Η συγκεκριμένη απόφαση αφορά σχεδόν 150 αιολικά και φωτοβολταϊκά έργα πανελλαδικώς, με τα πιο κραυγαλέα να αποτελούν τα αιολικά σχέδια στο Όρος Λάκμος, στα Ακαρνικά Όρη και στον Ασπροπόταμο. Ανάμεσα στους προσφεύγοντες ήταν και ο τοπικός σύλλογος της Βαλαώρας.
Νέος παίκτης, απειλητικότερα τα σχέδια
Και ενώ οι κάτοικοι του χωριού μάθαιναν για την απόφαση του ΣτΕ που πρόσθετε μία επιπλέον ικανοποίηση για το δίκαιο του αγώνα που είχαν οργανώσει και αναπτύξει τα προηγούμενα χρόνια, έγινε γνωστή η επαναφορά των σχεδίων για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στην ίδια περιοχή από την εταιρεία Victoria Kolokasidi Energy ΙΚΕ, ισχύος αυτή την φορά όχι 70MW, όπως παλαιότερα, αλλά 170MW! Εάν για τα τότε σχέδια των 70MW προβλέποταν να δεσμευτούν 3.200 στρέμματα κτηνοτροφικής γης, όλοι και όλες μπορούμε να κάνουμε μία αντιστοιχία τί θα χρειαστούν τα 170MW.
Μπροστά στα νέα σχέδια καταστροφής της τοπικής κτηνοτροφίας και κατ’ επέκταση και του ίδιου του χωριού, στις 2 του Δεκέμβρη οι κάτοικοι της Βαλαώρας πραγματοποίησαν λαϊκή συνέλευση και κατέληξαν σε ομόφωνη απόφαση την οποία και παραθέτουμε λίγο παρακάτω. Και αυτήν την φορά, έχοντας την εμπειρία και του προηγούμενου αγώνα, το χωριό θα βρεθεί ενωμένο και αποφασισμένο να υπερασπιστεί τη δυνατότητα επιβίωσης των ανθρώπων του, στην ουσία τη δυνατότητα να συνεχίσει να υπάρχει ζωντανό. Η μετατροπή της υπαίθρου σε ένα απέραντο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας περνάει μέσα από την ερημοποίηση της. Και ο αγώνας να κρατηθούν τα χωριά ζωντανά είναι κομμάτι του αγώνα για την υπεράσπιση του φυσικού κόσμου, για την κοινωνική, ψυχολογική και διατροφική μας ισορροπία, πέρα από εντοπιότητες.
Το νέο σχέδιο εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στους βοσκοτόπους της περιοχής όπως αποτυπώνεται στον χάρτη της ΡΑΕ. Κάπου εκεί δίπλα στα δεξιά της φωτογραφίας είναι οι οικισμοί της Βαλαώρας.
Η απόφαση της λαϊκής συνέλευσης
Σχετικά με την αίτηση αξιολόγησης της εταιρείας VICTORIA KOLOKASIDI ENERGY IKE που ενδιαφέρεται για εγκατάσταση Φ/Β ισχύος 170 MW στην περιοχή ΟΧΘΙΑ-ΛΙΘΑΡΟΣΤΡΟΥΓΚΟ της κοινότητας Βαλαώρας του ΔήμουΑγράφων θα θέλαμε να θέσουμε υπ’ όψιν σας τα εξής:
Για την περιοχή αυτή εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για εγκατάσταση Φ/Β ισχύος 70 MW πριν 5 χρόνια (2018) και υπήρξε ομόθυμη και ομόφωνη διαμαρτυρία των κατοίκων, του Δήμου Αγράφων με ομόφωνη απόφαση του Δ. Συμβουλίου, των φορέων και συλλογικοτήτων της περιοχής, της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.
Αρνητική ήταν επίσης μετά από επικοινωνία και ενημέρωση της Επιτροπής Αγώνα των κατοίκων η θέση όλων των κομμάτων με δηλώσεις και παρεμβάσεις στήριξης του αγώνα των κατοίκων ενάντια σε ένα τέτοιο έργο στον τόπο μας, με αποτέλεσμα να ανακληθεί η αρχική απόφαση παραχώρησης Άδειας Παραγωγής που θα κάλυπτε 3500 στρέμματα βοσκοτόπων.
Με την γνωστοποίηση ότι επανέρχεται το θέμα εγκατάστασης Φ/Β στην περιοχή μας, μάλιστα με ακόμα πολύ μεγαλύτερη ισχύ,άρα και μεγαλύτερο εύρος κάλυψης, οι κάτοικοι είναι ανάστατοι.
Είμαστε αντίθετοι με την εγκατάσταση Φ/Β, βιομηχανικής κλίμακας και μάλιστα τέτοιας έκτασης, για τους παρακάτω λόγους:
Η Βαλαώρα είναι ένα χωριό των δυτικών Αγράφων με σχετικά χαμηλό υψόμετρο, 550 μέτρα περίπου και 250 μόνιμους κατοίκους όλο τον χρόνο. Παλαιότερα το χωριό είχε πολύ περισσότερους κατοίκους, ήταν αγροκτηνοτροφικό χωριό με πολύ γόνιμα χωράφια στην κοιλάδα του Αχελώου, πέρα από την κτηνοτροφία και τα περιζήτητα κτηνοτροφικά και γαλακτοκομικά προϊόντα της, από κοπάδια ελεύθερης βοσκής στα βοσκοτόπια εντός των ορίων της κοινότητάς μας. Με την δημιουργία της λίμνης Κρεμαστών το 1965, τα χωράφια μας πνίγηκαν, μαζί με δεκάδες χωριά και οικισμούς. Αποτέλεσμα αυτής της μεγάλης ανατροπής στον τόπο μας και με τους σεισμούς που επακολούθησαν, ήταν ο βίαιος ξεριζωμός των κατοίκων και η πληθυσμιακή συρρίκνωση. Όσοι έμειναν στο χωριό μας, σαν μόνο τρόπο επιβίωσης, είχαν την κτηνοτροφία, έτσι στα επόμενα χρόνια και μέχρι σήμερα, η Βαλαώρα έγινε το μεγαλύτερο κτηνοτροφικό χωριό της Ευρυτανίας.
Η περιοχή που εκδηλώνεται το ενδιαφέρον για Φ/Β, έχει πολλές κτηνοτροφικές μονάδες και σταβλικές εγκαταστάσεις, μερικές εκ των οποίων είναι σύγχρονες αφού πολλοί νέοι που αποφάσισαν να μείνουν στο χωριό και κάποιοι που έφυγαν από τα αστικά κέντρα και ήρθαν στο χωριό να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία, έχουν μπει σε προγράμματα με δάνεια και υποχρεώσεις. Όλη δε η περιοχή που σχεδιάζεται η εγκατάσταση Φ/Β, είναι δηλωμένοι βοσκότοποι στον Ο.Σ.Δ.Ε. που συνδέεται με το καθεστώς των επιδοτήσεων και των ενισχύσεων των κτηνοτρόφων για το ζωικό τους κεφάλαιο. Έτσι, η κτηνοτροφία είναι συνδεδεμένη με την ίδια την επιβίωση των κατοίκων, αφού είναι η μόνη κύρια απασχόληση για την ύπαρξη του χωριού.
Η σταβλισμένη κτηνοτροφία, σε τέτοιες απομονωμένες περιοχές που είναι μακριά από παραγωγή των ζωοτροφών, αν οι βοσκότοποι δεσμευτούν με άλλη χρήση, καθιστά αδύνατη την συνέχεια του κτηνοτροφικού επαγγέλματος και μη ανταγωνιστική την άσκηση του, λόγω του υψηλού κόστους αγοράς και μεταφοράς των ζωοτροφών, ενώ χάνεται και το συγκριτικό πλεονέκτημα παραγωγής των μοναδικής ποιότητας και γνησιότητας κτηνοτροφικών προϊόντων που συνδέονταν με την βόσκηση και χαρακτήριζαν την περιοχή μας.
Πέραν όλων όσων αναφέρθηκαν και αφορούν το μέλλον του χωριού, η περιοχή αυτή για χιλιάδες χρόνια αποτελεί βιότοπο στον οποίο ενδημεί ένα είδος βραχυκερατικής μικρόσωμης αγελάδας, προσαρμοσμένης απόλυτα στις συνθήκες του τόπου. Το είδος αυτό έχει μελετηθεί και πιστοποιηθεί από το Πανεπιστήμιο της Θεσ/νίκης, τελεί υπό καθεστώς προστασίας και ελέγχου με πρόσφατη πιστοποίηση του Κέντρου Ζωικών Γενετικών Πόρων Καρδίτσας που βεβαιώνει την πιστοποίηση την μικρόσωμης βραχυκερατικής αγελάδας που διαβιεί σε αυτή την περιοχή.
Στην ίδια περιοχή ζουν επίσης, προσαρμοσμένα απόλυτα στις συνθήκες, δεκάδες ελεύθερα άλογα που και αυτά είναι προστατευόμενο είδος που απειλείται με εξαφάνιση, είναι ένα είδος αλόγου της Πίνδου, πέρα από την άγρια πανίδα της περιοχής που δεν έχει ακόμα μελετηθεί, όπως και άλλες συνέπειες από μια τόσο μεγάλη δραστηριότητα βιομηχανικής κλίμακας για τον τόπο μας.
Αυτή η δράση του ΥΠ.Α.Α. με αριθμό10.1.09 με τίτλο «Διατήρηση απειλούμενων αυτόχθονων φυλών αγροτικών ζώων», έχει ως στόχο την παροχή οικονομικής στήριξης στους παραγωγούς για να διατηρήσουν και να αυξήσουν τον αριθμό των ζώων αυτών, συμβάλλοντας στη διατήρηση και ενίσχυση της βιοποικιλότητας στον τομέα της παραγωγής και στην αειφόρο ανάπτυξη που συνδέονται με την ύπαρξη οικοσυστημάτων. Σας ενημερώνουμε επίσης ότι σαν χωριό με το μεγαλύτερο ζωικό κεφάλαιο, η πολιτεία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας, έχουν επανειλημμένα διοργανώσει ενημερωτικά συνέδρια, ημερίδες και επιμορφωτικά σεμινάρια με την συμμετοχή όλων των κτηνοτρόφων του Δήμου Αγράφων για την βελτίωση του ζωικού τους κεφαλαίου, την καθετοποίηση της παραγωγής τους με την δημιουργία ενώσεων παραγωγών και την ένταξή τους σε σχετικά αναπτυξιακά προγράμματα.
Με μια τέτοια απόφαση για Φ/Β σταματά κάθε σχεδιασμός και ενθάρρυνση για παραπέρα ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό της κτηνοτροφίας του χωριού και οι κάτοικοι μαζί με τα υψηλά κόστη συντήρησης των μονάδων τους, τώρα μπαίνουν και σε μια αβεβαιότητα που έχει τεράστιες συνέπειες. Ας ξεκαθαρίσει η πολιτεία με κάποιο χωροταξικό σχεδιασμό, πού θέλει να κάνει τί και ποιες είναι οι απαντήσεις της στην αγωνία των κατοίκων και του χωριού για την συνέχεια της ζωή τους.
Αν χάσουμε τα βοσκοτόπια και κατά συνέπεια την κτηνοτροφία που κράτησε για αιώνες, φτωχό, αλλά όρθιο τον τόπο μας, πως θα ζήσουμε; Το 1965 χάσαμε τα χωριά μας, τα σπίτια μας, τα χωράφια μας και είναι ακόμα ζωντανές οι μνήμες του ξεριζωμού. Πληρώσαμε τότε βαρύ το τίμημα του εξηλεκτρισμού και της ανάπτυξης της πατρίδας μας με ένα έργο που δίνει 440 MW για τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας. Σήμερα βλέπουμε να έρχεται ένας δεύτερος ξεριζωμός, αν αδειοδοτηθεί αυτό το έργο, χωρίς να απαντά κανείς στις δικαιολογημένες ανησυχίες μας. Για όλους αυτούς τους λόγους ζητάμε την απόρριψη της άδειας εγκατάστασης Φ/Β στην περιοχή μας.