Μεταφράζουμε παρακάτω ένα άρθρο του BBC που δημοσιεύτηκε πριν λίγες ημέρες και αναφέρεται σε ένα «βρώμικο μυστικό» της βιομηχανίας ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου της αιολικής. Η «πράσινη ανάπτυξη» τελικά δεν είναι και τόσο… πράσινη. Το αρχικό άρθρο μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.
Είναι το πιο ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου που είναι γνωστό στην ανθρωπότητα και οι εκπομπές του έχουν αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, όπως πληροφορούμαστε στο BBC. Το εξαφθοριούχο θείο, ή SF6, χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία ηλεκτρικής ενέργειας για την πρόληψη βραχυκυκλωμάτων και ατυχημάτων. Ωστόσο, οι διαρροές του, ελάχιστα γνωστού φυσικού αερίου, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην υπόλοιπη Ε.Ε. το 2017, ισοδυναμούν με την τοποθέτηση επιπλέον 1.3 εκατομμυρίων αυτοκινήτων στο δρόμο. Τα επίπεδά του αυξάνονται ως μια ακούσια συνέπεια της έκρηξης της πράσινης ενέργειας. Φτηνό και μή εύφλεκτο, το SF6 είναι ένα άχρωμο, άοσμο, συνθετικό αέριο. Χρησιμοποιείται ως ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό μονωτικό υλικό για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις μέσης και υψηλής τάσης. Το συναντάμε ευρέως σε ολόκληρη τη βιομηχανία, από μεγάλους σταθμούς παραγωγής ενέργειας μέχρι ανεμογεννήτριες, σε ηλεκτρικούς υποσταθμούς σε μικρότερες και μεγαλύτερες πόλεις. Αποτρέπει την πρόκληση ηλεκτρικών ατυχημάτων και πυρκαγιών.
Ωστόσο, το πιο βασικό μειονέκτημα στη χρήση αυτού του αερίου είναι ότι προκαλεί τη μεγαλύτερη δυναμική θέρμανσης του πλανήτη από οποιαδήποτε άλλη γνωστή ουσία. Είναι 23.500 φορές μεγαλύτερη από το διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Μόνο ένα κιλό SF6 θερμαίνει τη γη στον ίδιο βαθμό που το κάνει μία πτήση μετ΄επιστροφής 24 ανθρώπων από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη. Παραμένει επίσης στην ατμόσφαιρα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, θερμαίνοντας τη γη για τουλάχιστον χίλια χρόνια.
Γιατί λοιπόν χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο αυτό το ισχυρό αέριο;
Ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε ηλεκτρική ενέργεια σε ολόκληρο τον κόσμο αλλάζει ταχύτατα. Κάποτε οι μεγάλοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα παρήγαγαν ενέργεια για εκατομμύρια. Σήμερα η προσπάθεια για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος σημαίνει ότι αυτοί αντικαθίστανται από μικτές πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των αιολικών, των ηλιακών και του φυσικού αερίου. Αυτό έχει οδηγήσει σε πολλές περισσότερες συνδέσεις στο ηλεκτρικό δίκτυο και αύξηση του αριθμού των ηλεκτρικών διακοπτών και των συστημάτων που χρειάζονται για την πρόληψη σοβαρών ατυχημάτων. Αυτές οι συσκευές ασφαλείας αποκαλούνται διακόπτες. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία χρησιμοποιούν αέριο SF6 για να σβήσουν τα τόξα και να σταματήσουν τα βραχυκυκλώματα.
«Επειδή τα έργα ανανεώσιμης ενέργειας γίνονται όλο και μεγαλύτερα, έπρεπε να το χρησιμοποιήσουμε, ειδικά στις ανεμογεννήτριες», δήλωσε ο Costa Pirgousis, μηχανικός της Scottish Power Renewables στο νέο αιολικό πάρκο της East Anglia, το οποίο δεν χρησιμοποιεί SF6 στους στρόβιλους. «Καθώς βάζουμε ολοένα και περισσότερους στρόβιλους, χρειαζόμαστε όλο και περισσότερους διακόπτες και ως εκ τούτου, το SF6 χρειάζεται περισσότερο. […] Είναι αποδεδειγμένο εδώ και χρόνια και γνωρίζουμε πώς λειτουργεί. Ως εκ τούτου είναι πολύ αξιόπιστο και πολύ μινιμαρισμένη η συντήρηση που απαιτείται από εμάς.»
Πώς γνωρίζουμε ότι το SF6 αυξάνεται;
Σε όλο το δίκτυο ηλεκτρικών γραμμών και υποσταθμών του Ηνωμένου Βασιλείου, έχουν εγκατασταθεί περίπου ένα εκατομμύριο κιλά SF6. Μια μελέτη από το πανεπιστήμιο του Κάρντιφ διαπίστωσε ότι σε όλα τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής το χρησιμοποιούμενο ποσοστό [του αερίου] αυξανόταν κατά 30-40 τόνους ετησίως. Η άνοδος αυτή αντανακλάται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τις συνολικές εκπομπές στα 28 κράτη-μέλη το 2017 να ισοδυναμούν με 6,73 εκατομμύρια τόνους CO2. Αυτό το νούμερο ισούται με τις εκπομπές 1,3 εκατομμυρίων επιπλέον αυτοκινήτων στο δρόμο για ένα χρόνο.
Γιατί πρέπει να ανησυχούμε για το SF6;
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Μπρίστολ που παρακολουθούν τις συγκεντρώσεις αερίων θέρμανσης στην ατμόσφαιρα αναφέρουν ότι έχει σημειώσει σημαντικές αυξήσεις τα τελευταία 20 χρόνια. «Κάνουμε μετρήσεις του SF6 στο περιβάλλον», δήλωσε ο Dr. Matt Rigby, αναπληρωτής καθηγητής στην ατμοσφαιρική χημεία στο Bristol. «Αυτό που έχουμε δει είναι ότι τα επίπεδα έχουν αυξηθεί σημαντικά. Έχουμε σχεδόν διπλασιασμό της ατμοσφαιρικής συγκέντρωσης τις τελευταίες δύο δεκαετίες».
Πώς εισέρχεται το SF6 στην ατμόσφαιρα;
Ο σημαντικότερος τρόπος με τον οποίο εισέρχεται η SF6 στην ατμόσφαιρα προέρχεται από διαρροές στη βιομηχανία ηλεκτρικής ενέργειας. Η ηλεκτρική εταιρεία Eaton, η οποία κατασκευάζει διακόπτες χωρίς SF6, αναφέρει ότι η έρευνά της δείχνει ότι για ολόκληρο τον κύκλο ζωής του προϊόντος οι διαρροές θα μπορούσαν να φθάσουν το 15% – πολύ υψηλότερες από πολλές άλλες εκτιμήσεις. Ο Louis Shaffer, διευθυντής ηλεκτρικών επιχειρήσεων στο Eaton, δήλωσε: «Οι σύγχρονοι εξοπλισμοί έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά διαρροών, αλλά το βασικό ερώτημα είναι: έχουν όλοι σύγχρονους εξοπλισμούς; Εξετάσαμε το μέσο όρο όλων αυτών των ποσοστών διαρροών και δεν βλέπαμε τους ανθρώπους να λαμβάνουν υπόψη τη χρήση του αερίου αυτού. Επιπλέον, εξετάσαμε τον τρόπο ανακύκλωσής του και τον συμπεριελάβαμε και αυτόν επίσης στις καταστροφικές διαρροές.»
Πόσο επιζήμιο για το κλίμα είναι αυτό το αέριο;
Οι συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα είναι πολύ μικρές αυτή τη στιγμή, μόνο ένα κλάσμα της ποσότητας του CO2 που υπάρχει στον αέρα. Ωστόσο, η παγκόσμια χρήση του SF6 ως βάση αναμένεται να αυξηθεί κατά 75% μέχρι το 2030. Μια άλλη ανησυχία είναι ότι το SF6 είναι ένα συνθετικό αέριο που δεν απορροφάται ή καταστρέφεται με φυσικό τρόπο. Θα πρέπει να αντικατασταθεί και να καταστραφεί για να περιοριστούν οι επιπτώσεις στο κλίμα.
Οι αναπτυγμένες χώρες αναμένεται να υποβάλλουν κάθε χρόνο στον ΟΗΕ έκθεση σχετικά με το πόσο SF6 χρησιμοποιούν, αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν αντιμετωπίζουν κάποιους συγκεκριμένους περιορισμούς. Αυτή τη στιγμή, οι επιστήμονες ανιχνεύουν στην ατμόσφαιρα συγκεντρώσεις οι οποίες είναι δέκα φορές πιο πάνω από το ποσό που δηλώνουν τα κράτη στις εκθέσεις τους. Οι επιστήμονες λένε ότι αυτά τα στοιχεία δεν ισχύουν για χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Κορέα. Μία μελέτη διαπίστωσε ότι οι επιστημονικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνταν για τον υπολογισμό αυτών των εκπομπών στις πλουσιότερες χώρες έχουν «υποστεί σοβαρή υποβάθμιση» τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Γιατί δεν έχει απαγορευτεί αυτό;
Το SF6 εμπίπτει σε μια ομάδα ουσιών παραγόμενων από τον άνθρωπο που είναι γνωστές ως αέρια F. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να απαγορεύσει ορισμένες από αυτές τις, επιβλαβείς για το περιβάλλον, ουσίες, συμπεριλαμβανομένων των αερίων σε ψύξη και κλιματισμό, το 2014. Ωστόσο, αντιμετώπισαν ισχυρή αντίθεση από τις βιομηχανίες σε ολόκληρη την Ευρώπη. «Τελικά, το λόμπι της ηλεκτρομηχανολογικής βιομηχανίας ήταν πολύ ισχυρό και έπρεπε να υποχωρήσουμε», δήλωσε ο ολλανδός βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Bas Eickhout, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την προσπάθεια ρύθμισης των αερίων F. «Ο ηλεκτρικός τομέας ήταν πολύ ισχυρός υποστηρίζοντας ότι αφού θέλετε μια ενεργειακή μετάβαση -οπότε και θα πρέπει να στραφείτε περισσότερο στην ηλεκτρική ενέργεια- θα χρειαστείτε περισσότερες ηλεκτρικές συσκευές. Και τότε θα χρειαστείτε και περισσότερους SF6. Χρησιμοποίησαν το επιχείρημα ότι σε διαφορετική περίπτωση η ενεργειακή μετάβαση θα επιβραδυνόταν».
Τι λένε οι ρυθμιστικές αρχές και οι εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας για το αέριο;
Όλοι προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το αέριο, καθώς αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως επιβλαβές για το κλίμα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο ενεργειακός πάροχος, ο Ofgem, λέει ότι συνεργάζεται με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας για να προσπαθήσει να περιορίσει τις διαρροές του αερίου. «Χρησιμοποιούμε μια σειρά εργαλείων για να διασφαλίσουμε ότι οι εταιρείες θα περιορίσουν τη χρήση του SF6, ενός ισχυρού αέριου του θερμοκηπίου, όπου αυτό είναι προς το συμφέρον των καταναλωτών ενέργειας», ανέφερε ένας εκπρόσωπος του Ofgem στο BBC News.
«Αυτό περιλαμβάνει τη χρηματοδότηση πειραματικών δοκιμών και την ανταμοιβή εταιρειών για την έρευνα και την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων, τη θέσπιση στόχων για τις εκπομπές του αερίου, την ανταμοιβή των εταιρειών που πλησίασαν αυτούς τους στόχους και την τιμωρία εκείνων που υπολείπονται».
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις – και είναι πολύ ακριβές;
Το ζήτημα της ύπαρξης εναλλακτικών, του SF6, λύσεων έχει αμφισβητηθεί τα τελευταία χρόνια. Για εφαρμογές υψηλής τάσης, οι ειδικοί λένε ότι υπάρχουν πολύ λίγες εναλλακτικές που έχουν δοκιμαστεί. «Δεν υπάρχει καμία πραγματική εναλλακτική λύση που να έχει επαληθευτεί», δήλωσε ο καθηγητής Manu Haddad από τη σχολή μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Cardiff. «Υπάρχουν μερικές εναλλακτικές που προτείνονται τώρα, αλλά μέχρι να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά τους απαιτείται ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και αυτός είναι ένας κίνδυνος που πολλές εταιρείες δεν θέλουν να τον πάρουν».
Ωστόσο, για συνδέσεις μεσαίας τάσης υπάρχουν πολλά δοκιμασμένα υλικά. Ορισμένοι στη βιομηχανία λένε ότι ο συντηρητικός χαρακτήρας της βιομηχανίας ηλεκτρικής ενέργειας είναι ο βασικός λόγος που κάποιοι αναζητούν λιγότερο επιβλαβές εναλλακτικές λύσεις. «Θα σας πω, όλοι σε αυτόν τον κλάδο γνωρίζουν ότι μπορούν να το κάνουν αυτό, δεν υπάρχει τεχνικός λόγος να μην το κάνουν», δήλωσε ο Louis Shaffer από την Eaton. «Δεν είναι πραγματικά οικονομικοί οι λόγοι, είναι περισσότερο μια ερώτηση: η αλλαγή απαιτεί προσπάθεια και αν δεν είναι αναγκαίο δεν θα το κάνεις».
Ορισμένες εταιρείες αισθάνονται τους ανέμους της αλλαγής.
Καθισμένος στη Βόρεια Θάλασσα περίπου 43 χλμ. από την ακτή του Suffolk, η Scottish Power Renewables έχει εγκαταστήσει ένα από τα μεγαλύτερα αιολικά πάρκα στον κόσμο όπου οι ανεμογεννήτριες θα είναι απαλλαγμένες από τη χρήση του αερίου SF6.Προηγουμένως, σε μια εγκατάσταση σαν αυτή θα χρησιμοποιούνταν διακόπτες με SF6, για την πρόληψη των ηλεκτρικών ατυχημάτων που μπορούν να οδηγήσουν σε πυρκαγιές.Κάθε στρόβιλος κανονικά θα περιείχε περίπου 5kg SF6, το οποίο, αν διαρρεύσει στην ατμόσφαιρα, θα ισοδυναμούσε με περίπου 117 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Ποσοστό σχεδόν ίδιο με τις ετήσιες εκπομπές από 25 αυτοκίνητα.»Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε ένα συνδυασμό τεχνολογίας καθαρού αέρα και κενού μέσα στον στρόβιλο και μας επιτρέπει να έχουμε ένα πολύ αποτελεσματικό, αξιόπιστο δίκτυο υψηλής τάσης αλλά και να είμαστε φιλικοί προς το περιβάλλον», δήλωσε ο Costa Pirgousis από την Scottish Power Renewables .«Από τη στιγμή που υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις στην αγορά, δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην τα χρησιμοποιούμε. Σε αυτή την περίπτωση, έχουμε μια βιώσιμη εναλλακτική λύση και γι’ ‘αυτό το χρησιμοποιούμε.»
Αλλά ακόμη και για τις εταιρείες που προσπαθούν να περιορίσουν τη χρήση του SF6, υπάρχουν ακόμα περιορισμοί. Στην καρδιά του East Anglia One έχει κατασκευαστεί ένας γιγαντιαίος υπεράκτιος υποσταθμός στον οποίο θα συνδεθούν και οι 102 ανεμογεννήτριες. Εξακολουθεί να χρησιμοποιεί σημαντικές ποσότητες του SF6.
Τι έπεται;
Του χρόνου η ΕΕ θα επανεξετάσει τη χρήση του SF6 και εάν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Ωστόσο, ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι ειδικοί δεν πιστεύουν ότι οποιαδήποτε απαγόρευση είναι πιθανό να τεθεί σε εφαρμογή πριν από το 2025.