Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ένα έντονο και πολύπλευρο κοινωνικό ενδιαφέρον ως προς τα βουνά και τη φύση. Η άνθηση της ορεινής πεζοπορίας είναι μια ενδεικτική περίπτωση την οποία παρουσίασε ο πρόεδρος του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Καρδίτσας (ΕΟΣΚ) στο προηγούμενο φύλλο (5). Στις παρακάτω γραμμές θα ασχοληθούμε με μια άλλη τάση που παρατηρείται, την υλοποίηση εκδηλώσεων διασκέδασης/απόλαυσης (όπως μουσικές συναυλίες) και άθλησης (όπως αγώνες τρεξίματος) σε ορεινά τοπία, θέτοντας ορισμένους προβληματισμούς.
Σε πρώτο επίπεδο οφείλουμε να αναρωτηθούμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδύθηκε αυτό το ενδιαφέρον για τη φύση και τα βουνά. Αυτό έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με την προβληματική σχέση με την πόλη, η οποία έχει δομηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Η αγχωτική και καταπιεστική καθημερινότητα που έχει διαμορφωθεί σε κοινωνικό επίπεδο σε μία ευρύτερη χωρική κλίμακα, ξεδιπλώνεται κατά κύριο λόγο μέσα στα τσιμεντένια μπλοκ κατοικιών με τους ελάχιστους ελεύθερους χώρους. Αυτό αναμφίβολα προκαλεί μια διάθεση φυγής από την πόλη. Ως εκ τούτου, τα βουνά συνιστούν το “έξω” από την πόλη, ένα φαντασιακό λάκτισμα και νοηματοδοτούν μια διαφορετική υλική αλλά και κοινωνική πραγματικότητα, χαρακτηριζόμενη από την ελευθερία και την χαλάρωση. Εν τούτοις, τα βουνά, ετεροκαθοριζόμενα με βάση την προβληματική σχέση με την πόλη, κινδυνεύουν από την επέκταση αστικού τύπου εκδηλώσεων σε ορεινά τοπία, αποκτώντας στοιχεία από τα οποία διέφευγαν. Για παράδειγμα, γίνονται το χωνευτήρι αστικών και εγωκεντρικών συμπεριφορών που τα αντιλαμβάνονται ως μια παιδική χαρά όπου το προσωπικό ξεφάντωμα έχει την πρωτοκαθεδρία. Ορεινά και άγρια τοπία μετατρέπονται σε χωματερές όπου συλλέγονται τα απομεινάρια των απολαύσεων από κάθε είδους εκδηλώσεις. Κουτάκια μπύρας και σακουλάκια από αθλητικά τζελάκια αναμένουν τους υπεύθυνους της κάθε διοργάνωσης ώστε να συλλεχθούν, ενώ οι “συμμετέχοντες” των εκδηλώσεων αποτελούν περισσότερο πελάτες σε ένα χώρο εκδηλώσεων στο βουνό, χωρίς να αναπτύσσεται κάποια ιδιαίτερη σχέση φροντίδας με αυτό. Ιδιαίτερα στην περίπτωση των ορεινών αγώνων, σακουλάκια από τζελάκια πετάγονται από τους προπορευόμενους σε υψόμετρα 2.000 μέτρων και άνω, σε εξαιρετικά δύσβατα σημεία. Το γεγονός αυτό γίνεται ακόμη πιο ιδιαίτερο σκεπτόμενες ότι έχουν προμηθευτεί τις ανάλογες τσάντες και ζώνες αποθήκευσης που το μάρκετινγκ, του ορεινού τρεξίματος και της πεζοπορίας, συνιστά. Σε αυτές θα μπορούσαν να συγκεντρώνουν και τα σκουπίδια τους, αλλά κατ’ αυτό τον τρόπο δε θα έμεναν πίσω τα χνάρια του ανταγωνισμού και μίας ενδεχόμενης νίκης τους.
Σε δεύτερο επίπεδο μπορούμε να προβληματιστούμε πάνω στο ρόλο και την εμπλοκή ποικίλων φορέων, όπως η τοπική αυτοδιοίκηση και οι εμπορικοί σύλλογοι, οι οποίοι αντιλαμβάνονται αυτές τις εκδηλώσεις ως τρόπους ενίσχυσης της τουριστικής τους επισκεψιμότητας. Με τη χρήση ποικίλων στρατηγικών μάρκετινγκ οι εκδηλώσεις μετατρέπονται σε τυράκι στο στόμα του τουριστικού όχλου, ενώ τα βουνά και η φύση παρουσιάζονται ως προϊόν προς κατανάλωση. Παράλληλα, ιδιώτες χορηγοί κινητοποιούνται προκειμένου να εξασφαλιστεί η μετατροπή ειδυλλιακών ορεινών τοπίων σε υβριδικούς χώρους ξεσαλώματος, με αντάλλαγμα την ικανοποίηση των συμφερόντων τους ή την κοινωνική νομιμοποίηση των καταστροφικών για το περιβάλλον και την κοινωνία δραστηριοτήτων τους. Αξιοσημείωτη περίπτωση είναι η παρουσίαση ως μεγάλου χορηγού στο μουσικό φεστιβάλ Δάσους Αρβανίτσας για το 2022 του Μυτιληναίου, έναν βασικό παίκτη της αιολικής βιομηχανίας που έχει μετατρέψει την Βοιωτία σε ένα απέραντο εργοστάσιο παραγωγής – αμφιβόλου μεγέθους – ενέργειας και με – αναμφίβολου μεγέθους – περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος. Αντίστοιχη περίπτωση είναι ο αγώνας ορεινού τρεξίματος Olympus Marathon, στον οποίο βασικό χορηγό αποτελεί η εταιρεία real estate Prodea Investments, η οποία κυριαρχεί στις διαδικασίες ιδιωτικοποίησης ενός ελεύθερου και πράσινου χώρου στο κέντρο της Αθήνας, αυτόν του λόφου του Στρέφη. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι εκδηλώσεις που προσελκύουν επισκέπτες ακριβώς επειδή γίνονται σε βουνά, θα γίνονταν το μέσο κοινωνικής νομιμοποίησης των εν δυνάμει καταστροφέων των ίδιων αυτών βουνών.
Στις παραπάνω λίγες γραμμές, προσπαθήσαμε να μοιραστούμε τους προβληματισμούς σχετικά με την υλοποίηση οποιωνδήποτε εκδηλώσεων στα βουνά, από τη στιγμή που επισκιάζονται από την επιτηδευμένη εισροή αστικών συμπεριφορών και επιχειρηματικών συμφερόντων. Η υπεράσπιση των βουνών και της άγριας φύσης προϋποθέτει την επαγρύπνησή μας σε θέματα όπως το είδος, τους εμπλεκόμενους, καθώς και τα προτάγματα (αν αυτά υπάρχουν) αντίστοιχων εκδηλώσεων. Ιδιαίτερα ετούτη την περίοδο που τα βουνά μας καλούν να τα υπερασπιστούμε απέναντι στα μεταλλικά τέρατα των ανεμογεννητριών και τα συμφέροντα των αφεντικών. Τα μονοπάτια που ξεδιπλώνονται μεταξύ ατραπών λόφων και κορυφών μαρτυρούν ένα κόσμο που υπάρχει πολύ πιο πριν από τη δική μας εμπειρία και αποκαλύπτουν την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση. Ως άνθρωποι που αγαπούν τη φύση μπορούμε να βρούμε τρόπους να αφουγκραστούμε την ομορφιά της πέρα από τα καταναλωτικά πρότυπα που προτάσσει το μάρκετινγκ του αθλητισμού και της διασκέδασης.