Αγαπητοί φίλοι και φίλες, αναγνώστες και αναγνώστριες, συνοδοιπόροι στον αγώνα υπεράσπισης των Αγράφων
Μέσα από τις παρακάτω γραμμές θα θέλαμε να μοιραστούμε μαζί σας έναν σύντομο απολογισμό της εφημερίδας μέχρι τώρα και να σας ενημερώσουμε για την σκέψη να υπάρξει μία μετάλλαξη στην μορφή της, από το επόμενο τεύχος.
Κρίνουμε ότι ένας απολογισμός για να είναι όσο το δυνατόν πιο συνολικός πρέπει να συμπεριλαμβάνει τρία σκέλη: Α. Το τεχνικό (από την άποψη της διανομής). Β. Το πολιτικό (από την άποψη της ύλης και της συμβολής της στον σκοπό του αγώνα). Γ. Το οικονομικό (από την άποψη της βιωσιμότητάς της σε καιρούς αρκετά δύσκολους για αυτοχρηματοδοτούμενα εγχειρήματα).
Α. Το δίκτυο διανομής
Το δίκτυο διανομής της εφημερίδας μπορούμε να πούμε ότι έχει φτάσει σε ένα ικανοποιητικό βαθμό χάρη στη σημαντική βοήθεια και την προθυμία ανθρώπων που μπορεί ακόμη να μην έχουμε καταφέρει να τους γνωρίσουμε από κοντά. Εξαρχής ο στόχος ήταν το 80% των τυπωμένων φύλλων να μοιράζεται στην πόλη της Καρδίτσας και στα χωριά των Αγράφων, στους ανθρώπους δηλαδή που βρίσκονται σε άμεση καθημερινή επαφή με τα αγαπημένα μας βουνά και το πεδίο των αγώνων που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια. Η μεγάλη γεωγραφική διασπορά των χωριών και η ερήμωση από τους κατοίκους τους για κάποιους μήνες τον χειμώνα έχει καλυφθεί με την ύπαρξη κάποιων σταθερών σημείων διανομής σε «κεφαλοχώρια» ή σε νευραλγικά σημεία της κάθε γεωγραφικής περιφέρειας. Αυτό που δεν έχουμε καταφέρει μέχρι σήμερα είναι να διατηρήσουμε μία σταθερή επαφή με τους αγραφιώτες και τις αγραφιώτισσες που ξεχειμωνιάζουν σε άλλες πόλεις, κωμοπόλεις ή πεδινά χωριά (βλέπε π.χ. Αλίαρτο, Σχηματάρι). Προς αυτήν την κατεύθυνση έχουμε δώσει τη δυνατότητα συνδρομής και δωρεάν ταχυδρομικής αποστολής του κάθε φύλλου, ωστόσο αυτό έχει λειτουργήσει σε πολύ (πολύ) μικρό βαθμό.
Την ίδια στιγμή που στην Καρδίτσα έχει στηθεί ένα εκτεταμένο δίκτυο διανομής, είτε με σταθερά σημεία (βιβλιοπωλεία, καταστήματα, δημοτική βιβλιοθήκη, καφενεία) είτε μέσω συλλογικοτήτων και συλλόγων της περιοχής (Ανοιχτή συνέλευση ενάντια στην πράσινη ανάπτυξη και τα αιολικά στα Άγραφα, Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Καρδίτσας, πολιτιστικοί σύλλογοι), κάτι αντίστοιχο δεν έχει επιτευχθεί (σε κανέναν βαθμό) στην πρωτεύουσα της ευρυτανικής πλευράς των Αγράφων, το Καρπενήσι. Θα μπορούσε να καταλογιστεί ως αδυναμία μας, η οποία προκύπτει και ως συνάρτηση των κοινωνικών διεργασιών που υπάρχουν (ή δεν υπάρχουν) σε τέτοιες μικρές κοινωνίες ώστε να δίνεται χώρος σε αυτοοργανωμένα εκδοτικά εγχειρήματα να υπάρξουν ως τέτοια.
Το δίκτυο διανομής στους υπόλοιπους θεσσαλικούς νομούς βρίσκεται σε μία διαρκή διαδικασία οργάνωσης και εμπλουτισμού του. Αυτό το δίκτυο έχει έναν διττό χαρακτήρα, συμβολικό και ουσιαστικό. Είναι οι κοινοί αγώνες και οι κοινές αγωνίες, από το νότιο Πήλιο μέχρι τα Άγραφα και τον Ασπροπόταμο που μας κινητοποιούν και θέλουμε να μοιραζόμαστε σκέψεις και απόψεις με τους ανθρώπους εκείνων των τόπων.
Β. Ο πολιτικός στόχος
Ο αγώνας για την υπεράσπιση των βουνών και των νερών των Αγράφων είναι κομμάτι συνολικότερων αναζητήσεων, προβληματισμών, μοιράσματος σκέψεων και κατάθεσης θέσεων πάνω στο νέο και πολύ επιθετικό ̵ για τη φύση και τις ανάγκες των επαρχιακών κοινοτήτων ̵ κύκλο καπιταλιστικής κερδοφορίας που ονομάζεται «πράσινη ανάπτυξη». Η εφημερίδα επιδιώκει να συνδιαλέγεται και να ακούει όχι μόνο τους ανθρώπους που ̵̵ ας το πούμε σχηματικά και καταχρηστικά – έχουν κατασταλάξει προς το δικό μας μέρος, αλλά και τους ανθρώπους που παρακολουθούν τις εξελίξεις αλλά εξακολουθούν για τους δικούς τους λόγους να είναι επιφυλακτικοί να περάσουν τη γραμμή και να σταθούν με πείσμα απέναντι στην καταστροφή του φυσικού κόσμου.
Ξεπερνώντας τα τοπικά όρια, βλέπουμε ότι τα τελευταία χρόνια ξεδιπλώνονται σε πανελλαδικό επίπεδο αγώνες υπεράσπισης της φύσης, με ποικίλα περιεχόμενα και διαφορετική ένταση κάθε φορά. Μέσα από την σταθερή στήλη «τα νέα του σκαντζόχοιρου» τους παρακολουθούμε, τους στηρίζουμε στο βαθμό που μπορούμε, σκεφτόμαστε πάνω στα περιεχόμενα που βάζουν, είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε, να πάρουμε και να δώσουμε.
Η εφημερίδα προσπαθεί να τεκμηριώνει τα άρθρα της μέσα από την έρευνα, την διασταύρωση των πηγών και τις συζητήσεις με ανθρώπους που μπορεί να σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο θέμα. Δίνει το λόγο σε ανθρώπους που αγωνίζονται, είτε μέσα από συνεντεύξεις είτε μέσα από την αρθρογραφία τους. Η πολυμορφία της ύλης πηγάζει μέσα από την πολυμορφία του αγώνα, απαραίτητη προϋπόθεση για να νικήσουμε. Όσο υπάρχουν αγώνες θα υπάρχει και η εφημερίδα, τροφοδοτείται από αυτούς και προσπαθεί να τους τροφοδοτεί επίσης. Οι «εραστές των Αγράφων» ως ένα αυτοοργανωμένο εκδοτικό εγχείρημα δεν είχαν, ούτε θα έχουν, σχέση με θεσμούς, είτε αυτοί είναι κρατικοί είτε είναι αυτοδιοικητικοί. Στο πλαίσιο της πολυμορφίας ενός αγώνα ο καθένας από το μετερίζι του μπορεί να συμβάλει ή να συμμετάσχει σε αυτόν με τον τρόπο που επιλέγει και τις δυνατότητες που του δίνει η θέση του. Οι δικές μας αφετηρίες πιστεύουν στη δύναμη της συμμετοχής σε συλλογικές και ανοιχτές διαδικασίες, στη συνδιαμόρφωση των περιεχομένων ενός διεκδικητικού αγώνα, στην άμεση δράση. Πιστεύουμε ότι η κουλτούρα που λείπει στην μικρή κοινωνία της Καρδίτσας δεν είναι η ανάθεση σε κάποιον να διεκδικήσει για λογαριασμό μας (απ’ αυτό άλλο τίποτα…), αλλά να κουνηθούμε οι ίδιοι και οι ίδιες και να εργαστούμε για τις ανάγκες μας, στην τελική για τις ανάγκες του τόπου όπου ζούμε. Μέσα από αυτήν την πρόταση μας για ένα συγκεκριμένο μοντέλο οργάνωσης που θα είναι σε θέση να υπερασπιστεί τα βουνά και τα νερά, στην ουσία προτείνουμε και έναν ευρύτερο τρόπο οργάνωσης των κοινοτήτων, να βρούμε νέους τρόπους να επικοινωνούμε και να συνεργαζόμαστε στις πόλεις και στα χωριά. Παρόλο που οι άνθρωποι των μεγαλουπόλεων έχουν εξιδανικεύσει τη ζωή στην επαρχία, εμείς εδώ γνωρίζουμε τις αντιφάσεις, τις «μαύρες τρύπες» των κοινωνικών συναναστροφών σε αυτήν και την δυσκολία τέτοιων προτάσεων.
Από φύλλο σε φύλλο προσπαθούμε να εμπλουτίζουμε την ύλη. Σε αυτήν την μικρή διαδρομή έχουμε προσπαθήσει να επεξεργαζόμαστε όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα τις εξελίξεις γύρω από το ζήτημα της ενέργειας, τη στιγμή που αυτό δεν έχει μόνο κάποιες οικονομικές προεκτάσεις αλλά προκαλεί και μια αλυσίδα παγκόσμιων γεωπολιτικών μετασχηματισμών. Η αποκρυπτογράφηση τεχνικών όρων και η κατανόηση μίας σειράς εξελίξεων που κινούνται στα όρια της διαπλοκής της πολιτικής εξουσίας, του κατασκευαστικού κεφαλαίου και του ενεργειακού λόμπι είναι μια διαδικασία επίπονη και δύσκολη, με τη δική της ευθύνη.
Γ. Τα οικονομικά
Η συνωμοσιολογία και η διασπορά φημών είναι ένα αγαπημένο συστατικό της συγκρότησης των κοινωνιών μας, ιδίως των μικρών. Εκτιμούμε τους λίγους που μας ρωτάνε ευθέως που βρήκαμε τα λεφτά για να βγάζουμε εφημερίδα. Και χαμογελάμε με τους πολλούς που γυρνάνε αριστερά και δεξιά και φτιάχνουν τις δικές τους απαντήσεις.
Ο υπότιτλος της εφημερίδας κρύβει ένα μικρό ψεματάκι, και να μας συγχωρέσετε γι’ αυτό. Η τρίμηνη έκδοση που υποσχόμαστε εκ των πραγμάτων έχει γίνει τετράμηνη, οπότε χοντρικά κυκλοφορούν τρία τεύχη μέσα στον χρόνο. Η εκτύπωση μίας εφημερίδας δεν απαιτεί κάποιο εξωπραγματικό ποσό. Το κόστος της ξεκίνησε από τα 250 ευρώ (τον Ιούνιο του 2020) και έφτασε τον τελευταίο χρόνο τα 350 ευρώ μέσα από τις διαρκείς ανατιμήσεις στις τιμές του χαρτιού κ.τ.λ.. Αν προσθέσουμε και διάφορα άλλα περιφερειακά έξοδα φτάνουμε κατά μέσο όρο το κάθε φύλλο να κοστίζει 400 ευρώ. Αυτά τα περιφερειακά έξοδα είναι η συνδρομή σε μία εταιρεία για to hosting του site σε έναν σέρβερ, η κάλυψη του κόστους ώστε να φτάσει η εφημερίδα σε όλα τα σημεία του δικτύου διανομής πανθεσσαλικά και πανελλαδικά και η δωρεάν ταχυδρομική αποστολή του κάθε φύλλου στους συνδρομητές.
Μέχρι σήμερα η εφημερίδα μοιραζόταν χέρι με χέρι στον δρόμο και σε εκδηλώσεις, ενώ στα σταθερά σημεία διανομής υπήρχε ένα κουτί ελεύθερης οικονομικής συνεισφοράς. Η ύπαρξη του κουτιού έδινε τη δυνατότητα στον καθένα και στην καθεμιά, εάν επιθυμούσαν, να ενισχύσουν με όποιο ποσό μπορούσαν την έκδοση. Εάν απομονώναμε το ερώτημα ̵ «λειτούργησε η ελεύθερη συνεισφορά;» ̵ η απάντηση θα ήταν θετική. Όχι σε στενή οικονομική βάση, αλλά συνυπολογίζοντας και τη δημιουργία μίας κουλτούρας ενίσχυσης ενός εγχειρήματος που δεν έχει σκοπό το κέρδος αλλά την στήριξη και τον εμπλουτισμό ενός ανιδιοτελούς αγώνα. Ωστόσο στα οικονομικά δεν κάνει παιχνίδι μόνο η συγκρότηση μιας κουλτούρας-της-ελεύθερης-συνεισφοράς, αλλά ο καπιταλισμός. Και εδώ έχουμε να κάνουμε με μια διαρκή αύξηση του κόστους σε διάφορα σημεία του κύκλου εκτύπωσης ενός εντύπου. Και αυτό συμβαίνει σε συνάρτηση με τη μείωση των δικών μας μισθών. Γιατί αυτό ακριβώς σημαίνει η αύξηση του κόστους διαβίωσης. Οι αυξήσεις στα τιμολόγια του ρεύματος, στην βενζίνη και στο πετρέλαιο, στα προϊόντα στα ράφια των σούπερ μάρκετ προκαλούν μείωση του βασικού μισθού, του εισοδήματος της πρωτογενούς παραγωγής. Και κάπου εδώ ήρθε η ώρα να σας μιλήσουμε για τον μικρό μετασχηματισμό των «εραστών των Αγράφων».
Ο μετασχηματισμός
Στην πραγματικότητα οι λόγοι αυτού του μετασχηματισμού είναι δύο: εκδοτικοί και οικονομικοί. Εκδοτικοί, εννοώντας ότι ένα έντυπο που βγαίνει κάθε τέσσερις μήνες δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να καλύπτει την θεματολογία του με όρους επικαιρότητας (η έκδοση μιας εφημερίδας παραπέμπει σε κάτι τέτοιο). Και οικονομικοί καθώς, δυστυχώς, η εφημερίδα σε αυτά τα έξι φύλλα της (με εξαίρεση ένα) δεν κατάφερνε να καλύψει τα έξοδά της. Και παράλληλα οι άνθρωποι που βάζουν χρήματα από την τσέπη τους γι’ αυτήν την έκδοση τραβάνε τα δικά τους μισθολογικά ζόρια, αυτά που τραβάνε και οι περισσότεροι και οι περισσότερες που διαβάζουν τώρα αυτές τις γραμμές.
Ωστόσο εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι το εκδοτικό εγχείρημα κάτι λίγο έχει να το δώσει ακόμα. Εξάλλου τα μέτωπα για τα αγαπημένα μας βουνά παραμένουν ανοιχτά και κρίσιμα, οπότε όλα τα εργαλεία εξακολουθούν να είναι χρήσιμα για να νικήσουμε. Αποφασίσαμε, λοιπόν, έναν μετασχηματισμό της έκδοσης. Το επόμενο έβδομο τεύχος των «εραστών των Αγράφων» θα κυκλοφορήσει σε μορφή περιοδικού. Με νέο format και design, στις 80 σελίδες τους θα συνεχίσουμε αυτό που κάναμε μέχρι τώρα, να καταγράφουμε τους αγώνες υπεράσπισης των βουνών και των νερών των Αγράφων χρησιμοποιώντας ερευνητικά εργαλεία, αναδεικνύοντας θέματα που αφορούν την κοινωνική και πολιτιστική ιστορία των Αγράφων, των βουνών τους, των κοινοτήτων τους, δίνοντας τον λόγο στις εμπειρίες και τα βιώματα των ανθρώπων τους.
Αναπόφευκτα αυτός ο μετασχηματισμός πρέπει να απαντήσει και στην ανάγκη ενός οικονομικού εξορθολογισμού της έκδοσης. Όχι για να γίνει κερδοφόρα, αλλά τουλάχιστον να είναι σε θέση να καλύπτει τα έξοδά της. Έτσι, λοιπόν, η νέα περιοδική έκδοση θα έχει και ένα αντίτιμο των 3 ευρώ. Θα διατίθεται στα σταθερά σημεία διανομής στην πόλη και στα χωριά, τα οποία θα προσπαθήσουμε να τα αυξήσουμε σε αριθμό. Οι ταχυδρομικές αποστολές των συνδρομητών θα ολοκληρώνονται μέσα από τη διαδικασία της αντικαταβολής. Στο site το κάθε τεύχος θα εξακολουθεί να διατίθεται δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή.
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι αυτές οι δύο αλλαγές αφενός θα βοηθήσουν στην εξέλιξη του περιεχομένου και αφετέρου θα κάνουν βιώσιμη την έκδοση. Θα συνεχίσουμε να αφιερώνουμε χρόνο στην έρευνα, να σκαλίζουμε κιτάπια, να σκαρώνουμε συναντήσεις με υπέροχους ανθρώπους και να καταγράφουμε τις ιστορίες τους, να δίνουμε τον λόγο σε όσους και όσες έχουν να μοιραστούν σκέψεις, ελπίζοντας ότι αυτά που γράφουμε εξακολουθούν να έχουν κάποιο ενδιαφέρον. Έχουμε και άλλα σχέδια, όπως η δημιουργία ενός αυτοδιαχειριζόμενου βιβλιοπωλείου/βιβλιοθήκης εκεί στα ορεινά της λίμνης Πλαστήρα. Έχει αρχίσει δειλά-δειλά το ψάξιμο και μαζί με αυτό και άλλη μία περιπέτεια. Όλα στον χρόνο τους. Και για να γίνουν αυτά πρέπει να κρατήσουμε ζωντανές τις πηγές της έμπνευσης. Τις βουνοκορφές και τα ποτάμια των Αγράφων. Το νου μας, πρώτα απ’ όλα, σε αυτά. Τα υπόλοιπα έπονται. Εμάς θα μας ξανασυναντήσετε τυπωμένους σε χαρτί κάπου στα τέλη του Απρίλη. Εις το επανιδείν.
Φεβρουάριος 2023, εραστές των Αγράφων