Όσοι και όσες απεγκλωβίζονται από τα πλημμυρισμένα χωριά μεταφέρονται στην Καρδίτσα όπου έχουν στηθεί δύο δομές υποδοχής και καταγραφής τους, από τον Δήμο και την Πολιτική Προστασία. Αυτές, πλαισιώνονται από ένα ευρύτερο κομμάτι ανθρώπων της πόλης οι οποίοι έχουν ήδη κινητοποιηθεί από τις προηγούμενες ώρες συμμετέχοντας στις διασώσεις των κατοίκων των χωριών του δήμου Παλαμά με οποιονδήποτε τρόπο είναι δυνατόν. Την ίδια στιγμή, το Δίκτυο Αλληλεγγύης και Αγώνα Καρδίτσας, ένα μέτωπο ομάδων το οποίο συγκροτήθηκε το 2020 μέσα στην πανδημία για να αναδείξει προβλήματα κοινωνικού περιεχομένου, καλεί την πρώτη συνέλευση για την οργάνωση της αλληλεγγύης στους πλημμυροπαθείς.
Κεντρική φωτό / 1η Οκτωβρίου 2023, συγκέντρωση διαμαρτυρίας στον Παλαμά.
Η συμμετοχή είναι μεγάλη. Δημοσιοποιείται κάλεσμα για συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης και φθάνει μία τεράστια υλική βοήθεια από όλη την Ελλάδα. «Είμαστε ένας ικανός αριθμός ατόμων για να την ταξινομήσουμε και να την μοιράσουμε στα χωριά», λέει η Όλγα Μητσοπούλου η οποία συμμετέχει στο Δίκτυο. Σε αυτό το άτυπο δίκτυο αλληλεγγύης που δημιουργείται συμμετέχουν και φίλαθλοι και ποδοσφαιριστές της Αναγέννησης Καρδίτσας, το αυτοδιαχειριζόμενο στέκι της πόλης, άνθρωποι που έχουν βρει κοινούς κώδικες επικοινωνίας μέσα από τους αγώνες υπεράσπισης των Αγράφων αλλά και πολλοί άλλοι κάτοικοι της πόλης. «Γυρίσαμε όλο το νομό Καρδίτσας, φθάσαμε μέχρι και σε ορεινά χωριά του Μουζακίου. Πηγαίναμε νερά σε μέρη που δεν είχε πάει ο κρατικός μηχανισμός. Στην Αστρίτσα ο κόσμος ήταν 4 μέρες χωρίς νερό και ήμασταν οι πρώτοι που φτάσαμε», λέει ο Βαγγέλης Φαλιάγκας. Οι μέρες περνάνε, τα σχολεία όπου έχουν στηθεί οι κρατικές δομές πρέπει να παραδοθούν για την έναρξη της σχολικής χρονιάς, ο κόσμος που φιλοξενείται σε αυτές είτε μεταφέρεται αλλού προσωρινά (Παλαμάς, Φανάρι), είτε αναζητά φιλοξενία σε φιλικά και συγγενικά σπίτια, είτε καλείται να τα βγάλει πέρα μόνος του.
Το κλείσιμο των κρατικών δομών φιλοξενίας στην Καρδίτσα δεν σημαίνει ότι έχουν διευθετηθεί τα προβλήματα σίτισης, στέγασης, ξελασπώματος, οικονομικής επιβίωσης. Οι πλημμυροπαθείς διασκορπίζονται σε όλο το νομό, γίνονται αόρατοι στον δημόσιο χώρο της Καρδίτσας και η διαχείριση των προβλημάτων τους μετατρέπεται σε μία ατομική υπόθεση που αναζητά και ατομικές λύσεις. «Η παραίτηση, το ότι δεν θα διεκδικήσω, μου αναλογούν αυτά που θα μου δώσουν και θα δω πώς θα την βγάλω, εμπεριέχει μέσα της αυτήν την στρεβλή μετάθεση, εκ μέρους του κράτους, στην ατομική ευθύνη», λέει η Ο. Μητσοπούλου. «Θα το διαχειριστώ μόνος μου. Είναι τρομερό πώς στα ίδια χωριά, στον ίδιο δρόμο σπίτια, σου έλεγαν δεν μπορώ τίποτα να κάνω. Και όταν τους ρωτούσες έχετε συνεννοηθεί με το διπλανό σπίτι, σου έλεγαν όχι, ποιος θα έρθει μαζί μου».
Αυτοοργάνωση των αναγκών
Στην κατεύθυνση της συλλογικοποίησης της αλληλεγγύης αλλά και των αντιστάσεων προκύπτουν οι δομές του Δικτύου Αλληλεγγύης και Αγώνα, των οργανωμένων οπαδών της Αναγέννησης Καρδίτσας και του αυτοδιαχειριζόμενου στεκιού. Χιλιάδες τόνοι με είδη πρώτης ανάγκης ξεφορτώνονται στις αυτοοργανωμένες δομές από νταλίκες, φορτηγά και επιβατικά αυτοκίνητα και μοιράζονται πόρτα με πόρτα. Στήνεται ένα διευρυμένο δίκτυο επικοινωνίας με ανθρώπους από πολλά διαφορετικά χωριά το οποίο καταγράφει και επικοινωνεί τις ανάγκες που προκύπτουν και οι οποίες διαφέρουν από μέρα σε μέρα. Συγκροτούνται συνεργεία ανθρώπων, άλλα βοηθούν καθημερινά στο ξελάσπωμα και το ξεμπάζωμα των σπιτιών, άλλα μαγειρεύουν, άλλα διπλώνουν και τακτοποιούν σε σακούλες ρουχισμό για να διανεμηθεί χέρι με χέρι. Υπήρξαν φορές που αυτό το αυτοοργανωμένο δίκτυο έστειλε βοήθεια ακόμη και σε 17 χωριά μέσα σε μία μέρα. «Είναι πάρα πολύ σημαντικό να διαχωρίσουμε το πώς ο Δήμος και όποιος κρατικός φορέας καλεί εθελοντές, σε ποια βάση και με ποια στόχευση και διαμορφώνει έτσι την λογική της ελεημοσύνης και της φιλανθρωπίας. Η λογική του Δικτύου είναι η ταξική αλληλεγγύη. Ίσος προς ίσον. Απέναντι στην καταστροφή εγώ και οι πλημμυροπαθείς είμαστε ίσοι. Σήμερα είναι αυτός, αύριο μπορεί να είμαι εγώ. Ή μπορεί να ήμουν εγώ με τον Ιανό», λέει η Όλγα.
Από αυτές, η δομή των οπαδών της Αναγέννησης συνεχίζει να υπάρχει μέχρι και σήμερα. «Λειτουργεί δύο φορές την εβδομάδα και έρχονται από 20 έως 40 οικογένειες που φιλοξενούνται στην Καρδίτσα ή σε άλλα χωριά για να προμηθευτούν τα απαραίτητα», λέει ο Βαγγέλης Φαλιάγκας που συμμετέχει σε αυτή. «Έχουν έρθει και φτωχοί άνθρωποι, όχι πλημμυροπαθείς. Δεν το διαχωρίσαμε. Η δομή από ένα σημείο και μετά ήταν για όποιον το έχει ανάγκη. Δεν ζητήσαμε ποτέ ταυτότητες, φορολογικές δηλώσεις, ΑΜΚΑ, δεν θέλαμε να φέρουμε τον κόσμο σε δύσκολη θέση. Όταν ο άλλος έχει καταστραφεί το σπίτι του και έχει χάσει τα πάντα, δεν θέλαμε διαπιστεύσεις».
Οι οργανωμένοι οπαδοί της Αναγέννησης συμμετέχουν στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας στον Παλαμά.
«Ξέρουμε ότι με εσάς η βοήθεια θα πάει εκεί όπου πρέπει»
Στις αυτοοργανωμένες δομές τηλεφωνούν μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες ανά την Ελλάδα οι οποίες επιθυμούν να στείλουν μόνο σε αυτές υλικό προς διανομή στους πλημμυροπαθείς, καθώς δεν εμπιστεύονται την αντίστοιχη δομή του Δήμου Καρδίτσας. «Μας έπαιρναν τηλέφωνο άγνωστοι μορφωτικοί σύλλογοι από χωριά ανά την Ελλάδα, την Κρήτη, την Ρόδο, και μας έλεγαν δεν θέλουμε να στείλουμε στον Δήμο τη βοήθεια, θέλουμε να την αναλάβετε εσείς. Γιατί ξέρουμε ότι θα πάει εκεί όπου πρέπει», λέει η Ο. Μητσοπούλου. Την άνοιξη του 2021, λίγους μήνες μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα του Ιανού, ένα μέρος της βοήθειας που είχε σταλεί τότε για τους πλημμυροπαθείς, βρέθηκε στο σπίτι της τότε αντιδημάρχου Ουρανίας Σούφλα στο Ανθηρό. Τον Φεβρουάριο του 2022 η Οικονομική Επιτροπή του Δήμου είχε εξουσιοδοτήσει τον δήμαρχο Β. Τσιάκο να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την διαλεύκανση της υπόθεσης. Το δικαστήριο, ωστόσο, έπαυσε την ποινική δίωξη της Σούφλα χωρίς να μπει στην ουσία της υπόθεσης καθώς ο παθών (ο Δήμος) υπέβαλε εκπρόθεσμα την έγκληση που απαιτούνταν προκειμένου να διερευνηθεί δικαστικά το θέμα. Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές, και ενώ ο δήμαρχος Β. Τσιάκος αναφερόταν παραπλανητικά σε αθώωσής της, την συμπεριέλαβε και πάλι στα ψηφοδέλτια της παράταξής του.
Το στέκι αλληλεγγύης και διεκδίκησης πλημμυροπαθών
Στον Παλαμά, μόλις υποχωρούν τα νερά, ο Αγροτικός Σύλλογος της πόλης, σε συνεργασία με σωματεία της Καρδίτσας, θα στήσει στον χώρο που ήδη διατηρούσε, το Στέκι Αλληλεγγύης και Διεκδίκησης Πλημμυροπαθών. Ένας παρόμοιος χώρος θα στηθεί και στην Καρδίτσα όπου μαζεύονται είδη πρώτης ανάγκης τα οποία προωθούνται στον Παλαμά. Αυτή η δομή θα λειτουργήσει για δύο μήνες , λέει ο Κώστας Τζέλλας, κάτοικος της πόλης και πρόεδρος της Ενωτικής Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Καρδίτσας. Πλημμυροπαθείς και οι περισσότεροι από αυτούς, κάτοικοι του Παλαμά, γνωρίζουν τους γείτονες και τις γειτόνισσές τους και τις ανάγκες που έχουν. «Συνεννοούμασταν με τους αγροτικούς συλλόγους στα χωριά και στέλναμε και εκεί πράγματα, στον Κοσκινά, στον Βλοχό, στην Ιτέα. Σίγουρα δεν καταφέραμε να δώσουμε πράγματα σε όσους έχουν ανάγκη ή να πήραν κάποιοι που δεν είχαν και τόσο μεγάλη ανάγκη. Τουλάχιστον δεν πήρε κόσμος να γεμίσει δωμάτια με αυτά τα πράγματα».
Η συλλογική κουζίνα της Φαρκαδόνας
Μέσα από το ξελάσπωμα των πλημμυρισμένων χωριών θα προκύψει και η δομή της Συλλογικής Κουζίνας της Φαρκαδόνας. Αρχικά στο γήπεδο ποδοσφαίρου του Αγ. Οικουμένιου και έπειτα στην Φαρκαδόνα, σε συνεργασία με μέλη της επιτροπής πλημμυροπαθών της πόλης. «Προσπαθούμε να πούμε στον κόσμο να αυτοοργανώνεται, να αυτονομηθεί και να μην συμμετέχει στα κοινά μία φορά τα 4 χρόνια. Εμείς βγάζουμε το φαγητό στις 1.30, αυτοί έρχονται από τις 12.15. Όχι για να πάρουν το φαγητό, αλλά για να μας πουν τους προβληματισμούς τους, πόσο μας στηρίζουν, πόσο μας συμπαθούν και ότι θα είναι κοντά μας. Τους προβληματισμούς που μας δίνουν τους γυρνάμε πίσω με ερωτήσεις πάλι. Δεν αναπληρώνουμε το κράτος γιατί εδώ ο άλλος θα καθίσει να συζητήσει και μαζί μας» λέει ο Παύλος Λουκάς ο οποίος συμμετέχει στη δομή.
Αριστερά, 4 μήνες λειτουργίας της Συλλογικής Κουζίνας Φαρκαδόνας. Δεξιά, αντανακλαστική συγκέντρωση του Δικτύου Αλληλεγγύης και Αγώνα έξω από το δημαρχείο Καρδίτσας, δύο ημέρες μετά τις πλημμύρες, την ώρα που στο εσωτερικό του πραγματοποιείται μή ανακοινωμένη σύσκεψη του δημάρχου, τοπικών βουλευτών και πρωθυπουργού.
Μπορεί να ακούγεται πολύ απλό ή μερικό το να μαγειρεύεις για κάποιον κόσμο σε καζάνια, ωστόσο αυτό μπορεί να γίνει βαθύτατα πολιτικό όταν συγκρούεται με τις τοπικές θεσμικές διαμεσολαβήσεις. «Οι αρχές έκαναν υπέρογκες συμβάσεις, κάποια ποσά προσπαθώ ακόμα να τα επεξεργαστώ με βάση τα δικά μας έξοδα. Οι δικές τους συμβάσεις ήταν 12-14 ημερών και δεν έπιαναν 12 χωριά όπως κάνουμε εμείς, έπιαναν 1-2. Στο Κουτσόχερο πήγαιναν το φαγητό στις 6 το απόγευμα. Πλέον πάμε καθημερινά και εμείς, και ας υπάρχει γεύμα από τον Δήμο, οι κάτοικοι μας λένε ότι σας χρειαζόμαστε», λέει ο Παύλος. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν προκαλεί έκπληξη που ο δήμαρχος Φαρκαδόνας Σπ. Αγναντής δεν βλέπει με καλό μάτι την δομή και συχνά απειλεί να καλέσει το υγειονομικό. Ωστόσο, οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε αυτό το εγχείρημα έχουν σχέδια για να το εμπλουτίσουν. «Θέλουμε να φτιάξουμε μια δομή στην Φαρκαδόνα που να έχει μηχανικούς, να μπορούν να τους συμβουλεύονται για τα σπίτια τους. Έχουμε βρει μία κινητή μονάδα ψυχικής υγείας. Και θέλουμε να κάνουμε κάποια μαθήματα με καθηγητές, για ανθρώπους που έχουν τα παιδιά τους σε φροντιστήρια και δεν μπορούν να πληρώσουν».
«Γιατί όταν διεκδικούμε είμαστε τόσοι λίγοι;»
«Η καταστροφή που υπέστη ο τόπος, έφερε στην επιφάνεια το τεράστιο κενό που υπήρξε από την πλευρά του κράτους, το οποίο προσπάθησε να καλύψει ο απλός κόσμος μέσα από την αλληλεγγύη που επέδειξε. Αν δεν υπήρχε η αλληλοβοήθεια θα υπήρχε κόσμος που κυριολεκτικά θα πέθαινε», λέει ο Κώστας Παλαιός, δημοσιογράφος στην εφημερίδα Νέος Αγών. «Άνθρωποι από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα προσπαθήσαμε να δείξουμε ότι αυτοί είναι που θα δώσουν την πρώτη ανακούφιση σε τέτοιες συνθήκες από τη στιγμή που οι κρατικοί μηχανισμοί δεν υπήρχαν ούτε σε αυτό το επίπεδο» λέει η Ο. Μητσοπούλου. Οι αυτοοργανωμένες δομές, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, χαρτογραφούν τις ανάγκες που υπάρχουν σε μία τεράστια γεωγραφική έκταση και προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο. «Η Περιφέρεια, ο Δήμος, με έναν τρόπο έφτασαν να μας λένε, εμείς εσάς περιμένουμε να μας πείτε τι ανάγκες υπάρχουν για να πάμε. Όταν έφτανε ένα τηλεφώνημα για μία ιδιαίτερη ανάγκη, π.χ. για ένα φάρμακο που δεν μπορεί να δοθεί μέσα από ένα φαρμακείο, γιατί είναι πολύ βεβαρημένη η κατάσταση υγείας και θέλει συνταγογράφηση, μας έλεγαν πώς να το ξέρουμε ότι υπάρχει εκεί ο τάδε τύπος που θέλει αυτό το φάρμακο, αυτό θα πρέπει να μας το πείτε εσείς», συμπληρώνει. Και συνεχίζει. «Όπου πηγαίναμε μας έλεγαν αυτό. Ευτυχώς που είσαστε και εσείς, δεν είχαμε κανέναν άλλον μέχρι τώρα. Και δεν εννοούσαν εμάς σαν Δίκτυο, αλλά σαν ανθρώπους που πήγαιναν βοήθεια σε χωριά, εννοούσαν ότι δεν πήγε το κράτος. Τυχαίους ανθρώπους να πιάσεις στον κάμπο αυτό θα σου πούνε. Ανεξαρτήτως πολιτικής κατεύθυνσης και ταυτότητας. Όταν το βλέπεις αυτό πρέπει να εφεύρεις μια καινούργια λέξη για να το περιγράψεις. Είναι μαζί τρόμος και πείσμα. Παλεύεις μαζί με άλλους, παίρνεις δύναμη από τον διπλανό, φτάνεις στο χωριό και βλέπεις ανθρώπους που δεν τα έχουν παρατήσει και λες πώς γίνεται. Γιατί καταφέρνουμε όταν διεκδικούμε να είμαστε τόσοι λίγοι;».
«Αυτήν τη στιγμή ο κόσμος δεν έχει ούτε οργή, είναι απελπισμένος, απογοητευμένος. Υπάρχει μία νεκρική σιωπή, δεν θέλει να κάνει τίποτα, να αντιδράσει» λέει ο Κ. Τζέλλας. «Τις πρώτες ημέρες τσακωνόταν ο ένας με τον άλλον, έβγαζαν τον θυμό τους όπου μπορούσαν να βρουν. Αυτήν τη στιγμή να είμαστε ειλικρινείς δεν υπάρχει η διάθεση να διεκδικήσεις τίποτα. Εμείς, και σαν Αγροτικός Σύλλογος και σαν κίνημα και σαν άνθρωποι, προσπαθούμε με μαζώξεις, με κουβέντες και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Και ελπίζουμε στο τέλος ο κόσμος να καταλάβει, να βγει να διεκδικήσει τη ζωή του πίσω».