Τον Αύγουστο του 2019, όσοι και όσες συμμετείχαμε στο αυτοοργανωμένο camp «Ελεύθερα βουνά χωρίς αιολικά» στο οροπέδιο του Καραμανώλη, βλέπαμε κάθε βράδυ σε μία βουνοκορφή απέναντι ένα κόκκινο φωτάκι να αναβοσβήνει. Ήταν το αποτύπωμα που άφηνε μέσα στις ονειροπόλες αγραφιώτικες νύχτες ο ανεμομετρικός ιστός που είχε τοποθετηθεί στην Καζάρμα. Μπορεί εκείνο το καλοκαίρι να ήταν ένα πρελούδιο των κινητοποιήσεων απέναντι στα σχέδια για εγκατάσταση αιολικών εργοστασίων στην Νιάλα και στο Βοϊδολίβαδο, ωστόσο εκείνο το φωτάκι υπενθύμιζε ότι τα μέτωπα υπεράσπισης των Αγράφων ήταν πολλά και ανοιχτά και κάποια στιγμή θα τα συναντούσαμε μπροστά μας.
Με λίγα λόγια δεν γίνεται να περιγράψεις την Καζάρμα. Είναι ένα ορεινό συγκρότημα από το οποίο πηγάζουν διάφορα ποτάμια της ευρύτερης περιοχής, η πρώτη επιβλητική εικόνα, για οποιονδήποτε ανεβαίνει από τον κάμπο στην λίμνη Πλαστήρα, που σε καλωσορίζει στην αγριότητα και στην ομορφιά των Αγράφων. Είναι η κορυφογραμμή που έχει αποθανατιστεί σε αμέτρητες φωτογραφίες ντόπιων και επισκεπτών, να καθρεπτίζεται στα χειμωνιάτικα νερά της λίμνης. Σε αυτήν την κορυφογραμμή βρίσκεται και το πυροφυλάκιό της (1.977 μ.), εκτός λειτουργίας πια, αλλά τοπόσημο της περιοχής, ορατό από το οροπέδιο της Νεβρόπολης, σημείο με απεριόριστη θέα προς την λίμνη, το Βουτσικάκι και τα κεντρικά Άγραφα.
Τα επενδυτικά σχέδια
Η πρώτη απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) για αιολικό εργοστάσιο στην Καζάρμα εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2011 από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ήταν εκείνη η εποχή που με την αβάντα που έδινε το χωροταξικό σχέδιο του 2007 το οποίο χαρακτήριζε τα Άγραφα ως Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας, εμφανίστηκαν διάφορες εταιρείες να σχεδιάζουν την εγκατάσταση αιολικών σε όλο το μήκος και το πλάτος των θεσσαλικών και ευρυτανικών Αγράφων φτάνοντας σε συνολικό αριθμό σχεδόν τις 600!
Η εταιρεία που σχεδίαζε τότε την επένδυση από Clam Αργιθέα μετονομάστηκε σε Clamwind Power, μία εταιρεία θυγατρική της Intracom. Τα σχέδιά της παρέμειναν το ίδιο καταστροφικά ακόμη και όταν στην νέα περιβαλλοντική μελέτη που κατέθεσε για την τροποποίηση της ΑΕΠΟ του 2011 μείωσε τον αριθμό των ανεμογεννητριών από 18 σε 9. Προκειμένου να διατηρηθεί ίδια η ισχύς του εργοστασίου (41,4MW) αύξησε το μέγεθός τους (από 99,5μ. σε 149,3μ.), τη διάμετρο του ρότορά τους (από 71μ. σε 133μ.) και αναπόφευκτα και τις «πλατείες» που θα δημιουργηθούν για την τοποθέτηση των βάσεών τους. «Η εγκατάσταση του υπό μελέτη έργου εκτιμάται ότι θα αλλάξει άρδην τη φυσιογνωμία της περιοχής και θα προκαλέσει αλλαγή στη χρήση γης και το τοπίο», αναφέρει στη σχετική αρνητική γνωμοδότησή του για το έργο ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), ένας φορέας που εποπτεύεται από το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος (η συγκεκριμένη γνωμοδότηση εξαφανίστηκε από την δημόσια διαβούλευση στο ηλεκτρονικό περιβαλλοντικό μητρώο). «Η αλλαγή της χρήσης γης, από ορεινούς βοσκοτόπους σε εκτάσεις παραγωγής αιολικής ενέργειας, θα επιφέρει απώλεια της βιοποικιλότητας η οποία οφείλεται στη διάνοιξη νέων δρόμων και στη βελτίωση-διαπλάτυνση των υφιστάμενων». Συγκεκριμένα στην περιβαλλοντική μελέτη προβλέπεται η διάνοιξη νέων δρόμων μήκους 2,7 χλμ. και η διαπλάτυνση άλλων 13 χλμ.
Την μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) την έχει εκπονήσει η εταιρεία «Οίκος Μελετητική Περιβάλλοντος-ΟΙΚΟΜ». Είναι η ίδια εταιρεία που είχε εκπονήσει την περιβαλλοντική μελέτη και για τα αιολικά εργοστάσια στην Νιάλα και στο Βοϊδολίβαδο, έργα τα οποία ακυρώθηκαν ύστερα από επίμονες και μαζικές κινητοποιήσεις και αφού το κίνημα εμπεριστατωμένα είχε αποδείξει τα χονδροειδή ψέματα της μελετητικής εταιρείας σχετικά με τα οικοσυστήματα των δύο περιοχών όπου σχεδιάζονταν τα αιολικά. Ψέματα τα οποία αναγκάστηκε να παραδεχθεί εμμέσως και η ίδια η εταιρεία εκπονώντας νέα μελέτη. Τον Δεκέμβριο του 2023 ανακοινώθηκε ότι το αιολικό της Καζάρμα, μαζί με άλλα πέντε αντίστοιχα έργα ανά την Ελλάδα, θα μεταβιβαστεί από την Intracom στην ΔΕΗ Ανανεώσιμες, την εταιρεία που έχει κατασκευάσει και το αιολικό στον Τύμπανο.
Ανεμομετρικοί ιστοί και σεκιούριτι
Η τοποθέτηση ενός ανεμομετρικού ιστού στο βουνό αποτελεί ένα σημάδι που δημιουργεί μία αμεσότητα ως προς τα σχέδια καταστροφής του και το οποίο δεν μπορεί να προσπεραστεί. Πόσο μάλλον όταν αυτός συνοδεύεται από την μόνιμη εγκατάσταση σεκιουριτάδων οι οποίοι σουλατσάρουν στους δασικούς δρόμους και συμπεριφέρονται προκλητικά απέναντι σε περιπατητές. Μέσα σε αυτό το κλίμα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πραγματοποιούνταν παρεμβάσεις στο σημείο όπου είχε εγκατασταθεί ο ιστός όπως και στο ξενοδοχείο της επαρχιακής οδού Μουζακίου-Πετρίλου όπου διέμεναν προσωρινά ή εξυπηρετούσε τις αλλαγές της βάρδιας τους. Όταν το φθινόπωρο του 2020 θα αποχωρήσουν από το σημείο θα αφήσουν πίσω σκουπίδια, ένα βαν το οποίο χρησιμοποιούσαν για τις διανυκτερεύσεις τους (το οποίο εν τω μεταξύ είχε πυρποληθεί) και διάφορες άλλες αυτοσχέδιες κατασκευές.
Γύρω-γύρω αιολικά και στην μέση ο υποσταθμός στον Τύμπανο
Σχεδόν πέντε χρόνια πίσω, μέσα από το camp στου Καραμανώλη, τις συζητήσεις και τις ενημερωτικές εκδηλώσεις που στήθηκαν στα χωριά από τους ανθρώπους που το πλαισίωσαν, έγιναν γνωστά στο πανελλήνιο τα σχέδια να μετατραπούν τα Άγραφα σε ένα απέραντο αιολικό εργοτάξιο. Μπήκαν οι πρώτοι προβληματισμοί στους ανθρώπους της πόλης και των πολιτιστικών συλλόγων στα χωριά. Φτιάχτηκαν τα πρώτα δίκτυα επικοινωνίας, συντονισμού και επαγρύπνησης. Ψαχτήκαμε, διαβάσαμε πολύ και συζητήσαμε για την αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου, πόσο «πράσινο» μπορεί να είναι αυτό και πώς ένας νέος κύκλος κερδοφορίας του κεφαλαίου, ενδεδυμένος με το φιλοπεριβαλλοντικό hype της εποχής, απειλούσε άμεσα δάση, οικοσυστήματα, απάτητες βουνοκορφές, τοπικές κοινωνίες. Και κάπως έτσι αυτός ο αγώνας γιγαντώθηκε, πλαισιώθηκε και από άλλον κόσμο, νέες συνελεύσεις και συλλογικότητες συγκροτήθηκαν, τα νέα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά δημιούργησαν τις προϋποθέσεις να μιλάμε πλέον για ένα πολύμορφο κίνημα. Και ενώ συνέβαιναν όλα αυτά το κόκκινο φωτάκι απέναντι συνέχιζε να αναβοσβήνει τα βράδια.
Όταν οι πρώτες εικόνες της πικρής ήττας στον Τύμπανο άρχισαν να αποκτούν σίδερα και σκυρόδεμα, όταν η κατασκευή του υποσταθμού της ΔΕΗ ολοκληρώθηκε, τα πράγματα γινόντουσαν πιο δύσκολα. Αυτός ο υποσταθμός εξασφαλίζει μία κρίσιμη υποδομή διασύνδεσης με το ηλεκτρικό σύστημα για τα αιολικά εργοστάσια που σχεδιάζονται στην ευρύτερη περιοχή των Αγράφων και της Αργιθέας, μεταξύ αυτών και της Καζάρμα. Οπότε και τα σχέδια του κεφαλαίου αποκτούν μία προτεραιοποίηση ως προς τις άδειες που λαμβάνουν για να αρχίσουν οι εργασίες. Το μακρινό 2011 είχε εγκριθεί από τα τότε δημοτικά συμβούλια της Αργιθέας και του Μουζακίου η εγκατάσταση ανεμομετρικών ιστών στο βουνό (οι νυν διοικήσεις εμφανίζονται αντίθετες στο έργο). Και το 2018 ανάλογη έγκριση δόθηκε και από το Δασαρχείο Μουζακίου. Το αιολικό εργοστάσιο της Καζάρμα έχει ήδη λάβει από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας άδεια εγκατάστασης και η έγκριση από το υπουργείο Περιβάλλοντος, το καλοκαίρι του 2023, της νέας τροποποιημένης ΑΕΠΟ ολοκληρώνει μία σειρά γραφειοκρατικών διαδικασιών.
Σήμερα η χρονική συγκυρία παραμένει ιδιαίτερα κρίσιμη για την Καζάρμα. Έχοντας λάβει όλες τις αδειοδοτήσεις οι εργολάβοι μπορούν να κάνουν τις πρώτες κινήσεις για έναρξη των εργασιών στο βουνό άμεσα. Παρόλο που έχουν ανακοινωθεί κάποιες ακόμα θεσμικές κινήσεις με σκοπό να μπλοκαριστεί η πρόσφατη έγκριση της τροποποιημένης ΑΕΠΟ (το Δίκτυο Φορέων και Πολιτών για την Προστασία των Αγράφων σε συνεργασία με τους Δήμους της ευρύτερης περιοχής θα προχωρήσει σε κατάθεση διοικητικής προσφυγής στο υπουργείο Περιβάλλοντος ζητώντας την επανεξέταση της έγκρισης αυτής, αλλά και σε προσφυγή στο ΣτΕ), στην πραγματικότητα το τελευταίο αξιόπιστο ανάχωμα σε αυτά τα καταστροφικά σχέδια μπορούμε να είμαστε μόνο εμείς. Δική μας υποχρέωση είναι να κρατάμε τις προθέσεις και τα έργα τους στην θεωρία. Και οι όποιες διερευνητικές τους κινήσεις να σκοντάψουν πάνω στη συνεχή παρουσία μας στο βουνό, στην ανυποχώρητη στάση μας στο πεδίο όποτε και αν χρειαστεί, στην άρνησή μας να συναινέσουμε στα σχέδια τους. Η Καζάρμα πρέπει να παραμείνει βουνό!