Στην καρδιά της βόρειας Πίνδου, ανάμεσα στα Τζουμέρκα και τον Αχελώο, το Περτούλι και τις βορεινές κορυφές των Αγράφων, η εταιρεία ENERCOPLAN INVESTMENTS σχεδιάζει την εγκατάσταση 7 αιολικών εργοστασίων με 58 ανεμογεννήτριες. Εάν η λέξη “απάτητες” σε κάποιες περιπτώσεις αγγίζει κυριολεκτικά την πραγματικότητα κάποιων βουνοκορφών, μία από αυτές είναι και η περίπτωση του Αυγού. Αποτελείται από τρεις κορυφές που ξεπερνούν τα 2.000 μέτρα, την Λουπάτα, την Μαρόσα και το Αυγό, με την τελευταία, που έδωσε και το όνομά της στην οροσειρά, να είναι και η υψηλότερη, 2.148 μ.. Ένα μοναδικό και ανέγγιχτο οικοσύστημα, το οποίο καλά-καλά δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό στην ίδια την ορειβατική και πεζοπορική κοινότητα. Στην κορυφογραμμή του Αυγού, πάνω από τα Στουρναρέικα, σχεδιάζεται να τοποθετηθούν 13 ανεμογεννήτριες. Στο Καρατζούνι στο Βαθύρρευμα, άλλες 7. Σε δύο διαφορετικά συγκροτήματα στην Κορυφή Καυκιά, σε μία ευρύτερη γεωγραφική έκταση που εκτείνεται από το Βαθύρρευμα και το Μοσχόφυτο στα βόρεια και βορειοδυτικά μέχρι τα Ελληνικά και την Μεταμόρφωση στα νότια και στα νοτιοανατολικά, 14. Στο Μαυροβούνι πάνω από τα Ελληνικά, 6. Στα Ψηλά Δέντρα στο Μοσχόφυτο, 10. Και άλλες 8 στη θέση Κερασούλες πάνω από τον οικισμό Παράμερο.
Λεπτομέρειες της καταστροφής
Οι φωτορεαλιστικές απεικονίσεις που συμπεριλαμβάνονται στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) της εταιρείας οπτικοποιούν την καταστροφή. Ο μηχανικός περιβάλλοντος Β. Ζήκος που έχει συντάξει την μελέτη για λογαριασμό της ENERCOPLAN πρέπει να αισθάνεται ικανοποιημένος για τις λεπτομέρειές που αποτυπώνει στις 572 σελίδες της. Και περήφανος που για τις μηχανές του 21ου αιώνα καμία κορυφογραμμή δεν είναι απάτητη, καμία βουνοπλαγιά δεν είναι απροσπέλαστη. Στην περίπτωση του Αυγού υπάρχει μια σημαντική λεπτομέρεια η οποία γίνεται εύκολα αντιληπτή εάν έχεις περπατήσει σε αυτά τα μέρη. Οι ανάποδες κλίσεις του βουνού, τα έντονα βραχώδη και απόκρημνα σημεία του, απ’ όπου βάσει των μελετών προβλέπεται να περάσει η οδοποιία του αιολικού εργοστασίου, απαιτούν παρεμβάσεις που δεν μπορούν να αρκεστούν απλά σε κάποια χωματουργικά έργα αλλά θα πρέπει να γκρεμίσουν ολόκληρα κομμάτια του βουνού.
332 στρέμματα θα χρειαστεί να ισοπεδωθούν για την διαμόρφωση των πλατωμάτων (πλατειών) όπου θα μπουν οι βάσεις των ανεμογεννητριών. Σχεδόν 47 γήπεδα ποδοσφαίρου εάν θέλουμε να καταλάβουμε το μέγεθος. Θα διανοιχθούν 48 χλμ. νέων δρόμων και θα διαπλατυνθούν άλλα 22 χλμ. ήδη υπάρχοντων δασικών. Από τις νέες διανοίξεις τα 20 χλμ. μόνο θα γίνουν στο Αυγό. Πώς αλλιώς να κάνεις προσβάσιμο ένα ανέγγιχτο φυσικό οικοσύστημα; Όπως έχει δείξει η εμπειρία από άλλα αιολικά, και σε αντίθεση με τις δεσμεύσεις των εταιρειών, ένα μέρος από τα μπάζα όλων αυτών των εργασιών αναμένεται απλά να καταλήξουν στις πλαγιές και να μεταλλάξουν το ανάγλυφο της περιοχής.
Στο όριο της ζώνης προστασίας
Η μελέτη της εταιρείας είναι “χειρουργικά” δουλεμένη ώστε η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών να μην συμπίπτει με περιοχές προστασίας Natura 2000 για να μην απορριφθεί από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές. Στην περίπτωση του Αυγού μάλιστα το έργο είναι χωροθετημένο σε απόσταση… 13 μέτρων έξω από τον βιότοπο Natura Κερκέτιο Όρος (Κόζιακας), οπότε όλα βαίνουν καλώς. Στις κορυφές του Αυγού, στου Καρατζούνι και στις Κερασούλες δασικοί υπάλληλοι τα τελευταία χρόνια έχουν καταμετρήσει μέχρι και 40 άτομα αγριόγιδων της Πίνδου. Και είναι πολύ λογικό για ένα ζώο που θεωρείται απόλυτος κυρίαρχος των γκρέμιων καθώς είναι ο τρόπος προστασίας από τους θηρευτές του. Στη ΜΠΕ αναλύεται το ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον όπου σχεδιάζονται τα επτά αιολικά εργοστάσια. Μια γενικόλογη αναφορά στην υφιστάμενη κατάσταση, με τα τόσα αιολικά που έχουν αδειοδοτηθεί ή βρίσκονται σε διαδικασία αδειοδότησης τριγύρω, καταλήγει σε μία θρασύ αδιαφορία για τη συνολική επιβάρυνση του περιβάλλοντος με το επιχείρημα ότι η γειτνίαση τόσων εργοστασίων σε μία περιοχή θα μειώσει τα συνοδά έργα και το περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους. Να μετατρέψουμε δηλαδή την κεντρική και νότια Πίνδο σε ένα απέραντο βιομηχανικό πεδίο γιατί έτσι βολεύει οικονομικά και επιχειρησιακά το “πράσινο” κεφάλαιο.
Οι φιλάργυροι της Πίνδου
Στην Πίνδο ευδοκιμεί ένα νέο υποσχόμενο δένδρο, το λεφτόδενδρο. Στην ευρύτερη περιοχή έχει διαμορφωθεί ένα κλίμα συναίνεσης στο έργο. Τα οικονομικά ανταλλάγματα της εταιρείας γλύκαναν τους ντόπιους. Από τα 200 εκατομμύρια ευρώ της επένδυσης κοντά στις 800 χιλιάδες προβλέπεται να δοθούν, είτε με την μορφή ενοικίου είτε με την υπόσχεση της χρηματοδότησης έργων, στις τοπικές κοινότητες.
Το δάσος της Κατούνας έχει έκταση 7.120 στρέμματα και βρίσκεται στο Ανθηρό της Αργιθέας. Την δεκαετία του 2000 θα δοθεί αγώνας από τους συνιδιοκτήτες – με τη συνδρομή του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών – για να χαρακτηριστεί βιότοπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι σωρρευτικές αρνητικές επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης βόσκησης στην περιοχή. Τελικά 3.000 στρέμματα θα ενταχθούν στο καθεστώς προστασίας. Ο Αναγκαστικός Δασικός Συνεταιρισμός της Κατούνας είναι ο ιδιοκτήτης της περιοχής, αποτελείται από 115 μέλη και έχει πρόεδρο τον Π. Γούλα, πρώην πρύτανη του ΤΕΙ Θεσσαλίας. Ο συνεταιρισμός φαίνεται ότι κάποια στιγμή αποφάσισε ότι τα φιλοπεριβαλλοντικά του αισθήματα χωράνε και ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας με επτά ανεμογεννήτριες. Ο πρόεδρός του θα διακινήσει στα μέλη ένα δισέλιδο κείμενο του μηχανολόγου μηχανικού Ν. Γούλα, ο οποίος συστήνεται ως τεχνικός σύμβουλος αιολικών εταιρειών με 15ετή εμπειρία και γιος μέλους του συνεταιρισμού, και αναλαμβάνει να ενημερώσει “αντικειμενικά” για τα πλεονεκτήματα των αιολικών. Η τοπική κοινότητα του Ανθηρού, κατά πλειοψηφία, θα γνωμοδοτήσει θετικά για την εγκατάσταση του εργοστασίου καθώς η εταιρεία θα καταβάλει στον Συνεταιρισμό ετήσιο ενοίκιο 135 χιλιάδων ευρώ και θα προσφέρει εφάπαξ 20 χιλιάδες ευρώ για κάθε ανεμογεννήτρια που θα τοποθετηθεί. Σχεδόν ένα χιλιάρικο τον χρόνο για κάθε μέλος του συνεταιρισμού. Για ένα τέτοιο μερίδιο συναινούν στην καταστροφή.
Τα λόγια που ακούς στην περιοχή δεν ξαφνιάζουν. Τοπικισμός και ωχαδερφισμός: ούτως ή άλλως θα μπουν, οπότε αν δεν τα βάλουμε εμείς θα πάνε παραδίπλα, μην είμαστε χαζοί και χάσουμε τα λεφτά. Αφού έχει προηγηθεί η παραίτηση για οποιαδήποτε διεκδίκηση από το κράτος αυτών που αναλογούν στα χωριά – μία αξιοπρεπής οδική σύνδεση, ένα βιώσιμο σύστημα ύδρευσης και οτιδήποτε άλλο – οι αγκάλες είναι ανοιχτές για τις εξαγορές του πρώτου ιδιώτη που θα εμφανιστεί και θα υποσχεθεί χρήματα για έργα. Ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι θα βγάλουμε τα μάτια μας με τα ίδια μας τα χέρια, θα καταστρέψουμε το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε. Τί είναι πιο πιθανόν, κάποιος ή κάποια να επισκεφθούν το δάσος της Κατούνας (και αναπόφευκτα τα γύρω χωριά) ως προστατευόμενο βιότοπο ή ως αιολικό εργοστάσιο;
Πλειοψηφικά θετική ήταν και η απόφαση του τοπικού συμβουλίου των Στουρναρέικων καθώς η ENERCOPLAN υποσχέθηκε να καταβάλει 600 χιλιάδες ευρώ για έργα στην κοινότητα και να δοθεί αποζημίωση στους κτηνοτρόφους της περιοχής για την ζημία που θα υποστούν από τον περιορισμό της δραστηριότητά τους. Τί ακριβώς σημαίνει βέβαια “περιορισμός της δραστηριότητας” δεν φαίνεται να αναρωτήθηκαν πολλοί. Τα βουνά περιφράσσονται και μετατρέπονται σε ιδιωτικές εκτάσεις. Ακόμα και το ψέμα της εταιρείας ότι θα παρέχει δωρεάν ρεύμα σε όλους τους μόνιμους κατοίκους της περιοχής, στην εποχή που η ενέργεια έχει μετατραπεί σε χρηματιστηριακό προϊόν και η τιμή της διαμορφώνεται σε ένα χρηματιστήριο, πιστεύαμε ότι εν έτη 2022 θα είχε ξεπεραστεί και θα ανήκε στο χρονοντούλαπο της μικροπολιτικής. Απ’ ότι φαίνεται όμως στην επαρχία η ελπίδα δεν πεθαίνει τελευταία αλλά ξεγελιέται μέσα στο κομματικό μπλέντερ των ντόπιων δημαγωγών. Όσο για ανταποδοτικά τέλη ο επενδυτής δεσμεύεται ότι θα καταβάλει, ας πεταχτούν οι κάτοικοι της περιοχής να ρωτήσουν για την εμπειρία τους τους κατοίκους στο Αργύρι, δεν είναι και πολύ μακρυά. Και μάλλον δεν θα τους αρέσουν οι απαντήσεις που θα πάρουν.