Όταν ξεκινάς να γράψεις για την Αργιθέα δεν μπορείς να το κάνεις χωρίς να επαναφέρεις στη μνήμη σου τις ατέλειωτες ώρες οδήγησης για να φτάσεις στους απόμακρους οικισμούς της. Ούτε να προσπεράσεις τους ανθρώπους της, σφυρυλατημένους με τη μοναδικότητα εκείνων των βουνών. Στεκόμενη στο δυτικό κομμάτι των Αγράφων, οριοθετημένη με το μόνο τρόπο που μπορεί να γίνει αποδεκτός σε τούτα τα μέρη, με βουνά και ποτάμια. Νοτιοδυτικά από τον Αχελώο και την κορυφή όπου ο τσέλιγκας Ντεληδήμος είχε το μαντρί του, νοτιοανατολικά από το Βουτσικάκι, βόρεια και βορειοδυτικά από την Καραβούλα και τον Τύμπανο. Και στη μέση η Καράβα, η ψηλότερη κορυφή των Αγράφων (2.184μ.), τραγουδισμένη από τον Στέργιο Βλαχογιάννη, περήφανη πλάι στην Οξυά την ζωγραφισμένη.
Εκεί, στην βορινή πλευρά της Αργιθέας, στον Τύμπανο, τα επενδυτικά σχέδια εγκατάστασης ΑΠΕ έχουν πάρει τον δρόμο τους εδώ και κάποιους μήνες. Σε εκείνη τη θέση που το όνομά της – «Αέρας – Αφεντικό» – αποτυπώνει την κοινωνική ιστορία του τόπου, την παντοδυναμία και την αρχοντιά του δυνατού ανέμου και μόνο, χρειάζεται θράσος για να σχεδιάσεις εκεί την κατασκευή αιολικού πάρκου και ενός τσιμεντένιου υποσταθμού ρεύματος έκτασης 850 τ.μ.. Θράσος το οποίο φαίνεται να περισσεύει στη ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε..
Το σχέδιο
Το σχέδιο προέβλεπε αρχικά την τοποθέτηση 15 ανεμογεννητριών στη θέση «Αέρας – Αφεντικό» και ενός κλειστού υποσταθμού μέσης τάσης της ΔΕΗ στο διάσελο του Προφήτη Ηλία, εμβαδού 850 τ.μ. περίπου και ύψους 12 μ.. Ο υποσταθμός της ΔΕΗ αποτελεί συνοδό έργο του αιολικού πάρκου, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι με αυτόν θα συνδεθούν και άλλα αιολικά πάρκα της περιοχής. Ήδη την περασμένη άνοιξη χορηγήθηκαν άδειες παραγωγής για αιολικούς σταθμούς σε διάφορα σημεία περιμετρικά του Τυμπάνου: στη θέση «Φούρκα – Μασούρι» (34,5 MW με 15 α/γ), στη θέση «Κορυφές» (33,6 MW με 16 α/γ) και στην Καραβούλα (45 MW με 15 α/γ). Τέλος, στις αρχές του Δεκέμβρη εγκρίθηκε η τοποθέτηση δύο ανεμομετρικών ιστών στην περιοχή του Αγ. Νικολάου Βλασίου, στις πλαγιές της Καράβας.
Τις εργασίες (αλλά και τη λειτουργία και συντήρησή του για 14 έτη) τόσο του αιολικού πάρκου του Τυμπάνου όσο και του υποσταθμού της ΔΕΗ την έχει αναλάβει η Intrakat.
Οι παίκτες
Τον Νοέμβριο του 2010 η Διεύθυνση Δασών της Περιφέρειας Θεσσαλίας εγκρίνει την άδεια εγκατάστασης αιολικού πάρκου 30 MW, στα όρια των δημοτικών διαμερισμάτων Δρακότρυπας και Βατσουνιάς, σε έδαφος που ανήκει στους αγροτικούς συνεταιρισμούς των δύο χωριών, από την ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε.. Ο αγροτικός συνεταιρισμός της Δρακότρυπας έχει συμφωνήσει από το 2007 να μισθώσει το κομμάτι γης που του ανήκει έναντι 150 χιλιάδων ευρώ τον χρόνο, ποσό το οποίο από τον Σεπτέμβριο του 2011 γίνεται 30 χιλιάδες ευρώ, χρήματα τα οποία λαμβάνουν ετησίως μέχρι και σήμερα.
Από τη μεριά των χωριών της Βατσουνιάς και της Οξυάς θα γίνουν μία σειρά από προσφυγές και καταγγελίες – του αγροτικού συνεταιρισμού της Βατσουνιάς στο ΣτΕ (η προσφυγή θα απορριφθεί τον Αύγουστο του 2015) και της Περιβαλλοντικής Κίνησης «Εξόρμηση για την προστασία του χωριού της Οξυάς», από κοινού με το Δίκτυο φορέων και πολιτών για την προστασία των Αγράφων, σχετικά με (ελλιπείς) αδειοδοτήσεις ή ληγμένες περιβαλλοντικές μελέτες.
Τέλος, ο δήμαρχος Μουζακίου Θ. Στάθης, ο οποίος το φθινόπωρο του 2019 υπέγραφε με τους άλλους τέσσερις δημάρχους του νομού Καρδίτσας μία κοινή δήλωση ενάντια στα αιολικά στα Άγραφα, αποφάσισε μαζί με την κωλοτούμπα του λίγους μήνες αργότερα να μας κάνει και μαθήματα γεωγραφίας, λέγοντας ότι αυτός υπέγραφε για τα Άγραφα, ενώ η Αργιθέα είναι κάτι άλλο, δεν είναι… Άγραφα. Οπότε εκεί ας γίνουν τα αιολικά κανονικά.
Στρώνοντας τον δρόμο για τα έργα
Τον περσινό χειμώνα διάφορα θέματα γραφειοκρατίας και αδειοδοτήσεων άρχισαν βήμα – βήμα να τακτοποιούνται προτού φτάσουμε στην έναρξη των εργασιών τον Μάιο του 2020. Καταρχήν η διαπλάτυνση των δρόμων σε δημοτικές εκτάσεις της Οξυάς και της Δρακότρυπας για να περάσουν τα μηχανήματα με τα εξαρτήματα των ανεμογεννητριών. Τον Δεκέμβριο του 2019 ο δήμαρχος Μουζακίου Θ. Στάθης θα θέσει στο δημοτικό συμβούλιο ως κατεπείγον θέμα και εκτός ημερησίας διατάξεως το αίτημα της ΔΕΗ Ανανεώσιμες για διαπλατύνσεις δρόμων. «Εκ παραδρομής δεν μπήκε, από τις 11/12, έγινε λάθος στο προεδρείο και δυστυχώς δεν μπήκε» έκανε την εισαγωγή του ο δήμαρχος. Όμως δεν ήταν ένα λάθος. Ήταν μία προσχεδιασμένη κίνηση για να αποφύγει την παρουσία στο δημοτικό συμβούλιο των ανθρώπων που αντιτίθενται στο έργο και αγωνίζονται για τον τόπο τους. Εξάλλου οι άμεσα εμπλεκόμενοι, όπως το παραδέχτηκε εκεί δημόσια και ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας της Δρακότρυπας, ήταν παρόντες και ενήμεροι ότι θα γίνει τέτοια συζήτηση. Και αμέσως μετά, στην πρόταση κάποιων της αντιπολίτευσης να μπει σα θέμα κανονικό στην επόμενη συνεδρίαση, ο δήμαρχος ήταν ξεκάθαρος: «Η επόμενη συνεδρίαση μπορεί να είναι τέλος Γενάρη. Κάθε μέρα που περνάει είναι ένα πρόβλημα για την εταιρεία και τον δήμο μας». Και αυτό το «πρόβλημα» ο «αντιαιολικός» δήμαρχος βρήκε τρόπο να το διευθετήσει. Εκείνο το δημοτικό συμβούλιο, λοιπόν, ενέκρινε την διαπλάτυνση των δρόμων. Είχε ήδη προηγηθεί το τοπικό συμβούλιο της Δρακότρυπας το οποίο είχε παζαρέψει το πέρασμα των μηχανημάτων από τους δρόμους της κοινότητας παίρνοντας ως αντισταθμιστικά οφέλη 100 χιλιάδες ευρώ για ασφαλτοστρώσεις, για κατασκευή της στάσης του χωριού και ενός κιοσκιού, για εργασίες στο κοινοτικό γραφείο και για τη χρηματοδότηση με 5 χιλιάδες ευρώ στο λαογραφικό μουσείο. Τον Αύγουστο του 2020 η Διεύθυνση Δασών Καρδίτσας θα εγκρίνει επίσης την μελέτη οδοποιίας.
Τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων του έργου
Τον Ιανουάριο του 2020 το υπουργείο Περιβάλλοντος θα ανανεώσει / τροποποιήσει τους περιβαλλοντικούς όρους για το αιολικό πάρκο στον Τύμπανο, μειώνοντας την ισχύ του από τα 30 MW στα 27,6 MW, μειώνοντας και τον αριθμό των α/γ από 15 σε 8 (με ύψος πυλώνα τα 94μ. και φτερωτής τα 112μ.).
Η πρώτη – και σύντομη – έναρξη των εργασιών
Η πρώτη φορά που επιχειρείται να ξεκινήσουν εργασίες στον Τύμπανο είναι την άνοιξη του 2019. Θα σταματήσουν σύντομα ύστερα από καταγγελίες για ληγμένες περιβαλλοντικές μελέτες και για την έλλειψη σχετικών αδειών από άλλες υπηρεσίες όπως η πολεδομία ή το Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο (για την ακρίβεια το τοπικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής αρνήθηκε να δώσει σχετική άδεια ανέγερσης του υποσταθμού λόγω του μεγέθους του κτιρίου. Ύστερα από αίτημα του υπουργείου το θέμα της αδειοδότησης εξετάστηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής στην Αθήνα το οποίο, φυσικά, έδωσε την έγκρισή του).
(Επαν) έναρξη την άνοιξη του 2020
Σχεδόν έναν χρόνο αργότερα, τον Μάιο του 2020, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν εξασφαλιστεί όλες οι συνθήκες για την μεταφορά και την εγκατάσταση των α/γ στον Τύμπανο, ξεκίνησαν εργασίες διαπλάτυνσης στο σημείο όπου προβλέπεται να κατασκευαστεί το κτίριο του υποσταθμού. Κάτι που αν μη τι άλλο δείχνει ότι το συγκεκριμένο έργο αποτελεί προτεραιότητα για την ΔΕΗ Ανανεώσιμες. Όπως μας λέει ο Γιώργος Καραβίδας, μέλος της περιβαλλοντικής κίνησης «Εξόρμηση για την προστασία του χωριού της Οξυάς» «υπάρχουν φήμες ότι στο συγκεκριμένο κτίριο θα συνδεθούν όλα τα αιολικα πάρκα της περιοχής, όσα σχεδιάζονται για την περιοχή της Καράβας αλλά και της Αργιθέας, που δεν είναι και λίγα. Και κάποιες επίσης φήμες λένε ότι αν κατασκευαστεί και το υδροηλεκτρικό της Μεσοχώρας –άσχετα από την εκτροπή – θα έρθει και αυτό να συνδεθεί εδώ. Επίσης, και εδώ έχουμε στοιχεία, προβλέπονταν το αντίθετο, η σύνδεση του αιολικού πάρκου στον υποσταθμό που θα γινόταν στην Μεσοχώρα. Επειδή όμως εκείνο το έργο καθυστερεί και επειδή έχει αλλάξει και ο σχεδιασμός για την περιοχή τη δική μας όπου προβλέπεται η εγκατάσταση πολύ περισσότερων α/γ, προφανώς άλλαξαν και τα σχέδια. Γι’ αυτό η ΔΕΗ δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κατασκευή του, ακόμα και αν δεν έχει εξασφαλίσει τις συνθήκες που θα επιτρέψουν την εγκατάσταση των α/γ.. Για παράδειγμα δεν έχει βρεθεί τρόπος γεφύρωσης ενός παραπόταμου του Πάμισσου απ’ όπου θα διέλθουν οι α/γ.. Έχει πάρει άδεια από το δημοτικό συμβούλιο για την διαπλάτυνση του δρόμου από το Μουζάκι για την δυτική Αργιθέα για να περάσει από εκεί τις α/γ, αλλά εκρεμμεί προσφυγή εναντίον της απόφασης αυτής το αποτέλεσμα της οποία δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμη. Και υπάρχουν και άλλοι παράμετροι. Καταστράφηκε τμήμα του περιφερειακού δρόμου που διέρχονταν από το Μουζάκι τώρα με τον Ιανό. Δεν ξέρουμε αν και πώς θα κατασκευαστεί».
Ο «Ιανός» ως ευκαιρία
Τις καταστροφικές πλημμύρες που προκάλεσε στα ορεινά της Αργιθέας το πέρασμα του «Ιανού», η ΔΕΗ Ανανεώσιμες τις είδε σαν ευκαιρία ανάδειξης ενός κοινωνικού της προφίλ στις τοπικές κοινωνίες, και ιδίως σε αυτές που αντιδρούν στα αιολικά έργα. Τη διάθεση μηχανημάτων από το εργοτάξιο του Τυμπάνου για την αποκατάσταση ζημιών στους οδικούς άξονες της περιοχής την διαφήμισε όσο περισσότερο γινόταν, ωσάν κάτι που οφείλεται στην όποια γενναιοδωρία της εταιρείας και όχι σαν κάτι αυτονόητο που επίτασσε μία στιγμή έκτακτης ανάγκης. Όταν κάποιος διατυμπανίζει την βοήθεια που παρέχει δεν ασκεί γενναιοδωρία, ασκεί πολιτική – στην περίπτωσή μας επικοινωνιακή. Η πραγματικότητα των καταστροφών μετά τα έντονα καιρικά φαινόμενα μετατοπίζεται από το έκτακτο περιεχόμενό της και χρησιμοποιείται για μία αφηρημένη αποδαιμονοποίηση της εταιρείας. Αλλά εδώ δεν πλέκουμε γενικά και αόριστα ιστορίες… δαιμόνων. Η αντιπαράθεση είναι μία και συγκεκριμένη. Έχει να κάνει με εκείνο το κομμάτι που η ΔΕΗ Ανανεώσιμες σχεδιάζει να ισοπεδώσει τον Τύμπανο και τον Προφήτη Ηλία. Και στην τελική σε τούτα τα μέρη έχουμε μάθει όταν ο μπαρμπα – Νίκος πηγαίνει με το τρακτέρ του να βοηθήσει σε μία έκτακτη κατάσταση να μην το φωνάζει αριστερά και δεξιά. Βοηθάει ο άνθρωπος από ανιδιοτέλεια και όχι γιατί ψάχνει… νύφη.
Πόσο αντέχουν οι πλαγιές και τα βουνά;
Απομένει να δούμε τους επόμενους μήνες εάν και πώς οι καταστροφές του Σεπτεμβρίου θα επηρρεάσουν τα αιολικά σχέδια της περιοχής. Προς στιγμήν ο Γ. Καραβίδας μας λέει «η εταιρεία δεν δείχνει καμία ανησυχία ότι λίγα μόλις μέτρα παραδίπλα από το σημείο που γίνονται εκσκαφές έχουμε έντονα κατολισθητικά φαινόμενα σαν αυτά που είχαμε σε όλη την περιοχή». Την ίδια στιγμή, στην απόφαση έγκρισης της μελέτης οδοποιίας από την Διεύθυνση Δασών της Καρδίτσας διαβάζουμε και την παρατήρηση ότι «λόγω της ιδιαιτερότητας του εν λόγω δασικού δρόμου (μέγιστη κατά μήκος κλίση 13,996%) θα πρέπει να λαμβάνονται επιπρόσθετα μέτρα για τη διαρκή συντήρηση – διατήρηση της βατότητας και την αποφυγή διαβρώσεων». Το μόνο ενδιαφέρον του δασαρχείου φαίνεται ότι είναι να ορίσει ποιός θα έχει την (οικονομική) ευθύνη της διατήρησης του δρόμου. Μετά και τα πρόσφατα πλημμυρικά γεγονότα εξαιτίας των οποίων ολόκληρες πλαγιές «κατέβηκαν», τα ερωτήματα για τις συνέπειες της διαπλάτυνσης των δρόμων ή για την ισοπέδωση των κορυφών των βουνών θα πρέπει να μας απασχολήσουν ακόμα περισσότερο.
Εδώ τα μπάζα, εκεί τα μπάζα, που θα πάνε τελικά τα μπάζα;
Αυτή τη στιγμή τα έργα στον Τύμπανο συνεχίζονται υπό ένα καθεστώς σκιώδους νομιμότητας. «Είμαστε στο τελικό στάδιο της κατάθεσης της αίτησής μας για αναστολη των εργασιών και για τον υποσταθμό και το αιολικό πάρκο, καταθέτουμε πρόσθετους λόγους σε σχέση με αυτούς που είχαμε καταθέσει στην αίτηση ακύρωσης γιατί διαπιστώσαμε και άλλες παραλείψεις που δεν είχαν ληφθεί υπόψιν κατά την έκδοση των αντίστοιχων αδειών. Όλα αυτά σκοπεύουμε να τα αξιοποιήσουμε στο μέτρο του δυνατού» μας λέει ο Γ. Καραβίδας. Το «κατέβασμα» του βουνού και το ίσιωμά του προκειμένου να εξασφαλιστούν εκείνα τα στρέμματα που απαιτούνται για την κατασκευή του υποσταθμού αναπόφευκτα προκαλούν τόνους μπάζων τα οποία κάπου πρέπει να μεταφερθούν. Υποτίθεται ότι μία (εγκεκριμένη) περιβαλλοντική μελέτη εμπεριέχει και συγκεκριμένες προτάσεις / λύσεις επί του θέματος. Το γεγονός όμως ότι η εταιρεία προσεγγίζει κατοίκους της περιοχής προκειμένου να νοικιάσει κομμάτια της γης τους όπου να μπορεί να εναποθέσει αυτά τα μπάζα, μάλλον υποψιάζει για το ακριβώς αντίθετο. Η περιβαλλοντική κίνηση «Εξόρμηση για την προστασία του χωριού της Οξυάς» μέσα στο φθινόπωρο έβγαλε μία σχετική ανακοίνωση. Ο Γ. Καραβίδας μας εξηγεί: «Η ΑΕΠΟ προβλέπει ότι απαγορεύεται η εναπόθεση μπαζών σε δασικές εκτάσεις και ότι αυτά θα πρέπει να μεταφέρονται εκτός αυτών των εκτάσεων, εκτός ρεμάτων. Το ότι ξεκινησαν οι εργασίες και η αρμόδια εταιρεία δεν γνωρίζει που θα εναποθέτει τα μπάζα σημαίνει ότι δεν τηρούνται οι όροι της ΑΕΠΟ. Κάποιος μπορεί να διαθέσει την περιουσία του όπως μπορεί. Ωστόσο ο τρόπος που θα γίνει η εναπόθεση των μπαζών πρέπει να πληρή κάποιους όρους. Όταν απαγορεύεται η εγκατάσταση εκσκαφικών υλικών σε δασική έκταση αυτό πρέπει να γίνεται για κάποιον λόγο. Όταν το χωράφι το δικό μου μετατραπεί σε βουνό από μπάζα έχει επιπτώσεις σε διπλανές ιδιοκτησίες, για την ροή των υδάτων αν έχουμε μια πλημμύρα σαν αυτή που έγινε».
Κινήσεις διαμαρτυρίας
Από την περασμένη άνοιξη έχουν οργανωθεί μία σειρά από παρεμβάσεις διαμαρτυρίας, τόσο στον Τύμπανο όσο και στο Μουζάκι. Η τελευταία μαζική κινητοποίηση στον Τύμπανο ήταν τον Οκτώβρη, ύστερα από καλέσματα της Ανοιχτής συνέλευσης της Καρδίτσας ενάντια στην πράσινη ανάπτυξη και τα αιολικά στα Άγραφα, του Συντονιστικού αγώνα Αγράφων και της Πρωτοβουλίας κατοίκων Αθήνας για την προστασία των Αγράφων. Μετά το τέλος της, ο κόσμος κατευθύνθηκε στην κεντρική πλατεία της Δρακότρυπας για να πραγματοποιήσει ανοιχτή συνέλευση συντονισμού των επόμενων κινήσεων. Εκεί δημιουργήθηκε τεχνητή ένταση από τον τοπικό κοινοτάρχη και κάποιους παρατρεχάμενούς του οι οποίοι επεδίωξαν να διώξουν τον κόσμο από το χωριό λέγοντας ότι αυτό είναι υπέρ του έργου. Όσο και αν οι σχέσεις σε ένα μικρό χωριό διαμεσολαβούνται μέσα από συγγενικά σχήματα τα οποία μπορεί να φθάνουν και μέχρι τον τοπικό αγροτικό συνεταιρισμό (με την προσοδική σχέση που έχουμε ήδη αναφέρει ότι έχει με το έργο λόγω του ετήσιου ενοικίου που εισπράττει), γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και στην Δρακότρυπα άνθρωποι με ανοιχτά τα μάτια και τα αυτιά τους. Όπως, επίσης, μέσα από αυτό το περιστατικό μάθαμε ότι ο τοπικός πρόεδρος έχει σαν εκπρόσωπο τύπου την ΔΕΗ Ανανεώσιμες, η οποία τις επόμενες ημέρες ανέλαβε με μία ανακοίνωση να διαστρεβλώσει τα γεγονότα στο χωριό και να υπερασπιστεί τον κοινοτάρχη. Ποιος ξέρει, πιθανόν να συμπεριλαμβάνεται και αυτή η υπεράσπιση μέσα στα ανταποδοτικά που εξασφάλισαν οι κύριοι της τοπικής κοινότητας.
Με δεμένα τα χέρια
Η ανακοίνωση του δεύτερου lockdown δεν επηρρέασε την εξέλιξη των εργασιών αλλά «έδεσε τα χέρια» των ανθρώπων που αντιδρούν. «Δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε απόλυτα τις εργασίες που γίνονται. Υπάρχουν και τα απαγορευτικά, δεν μπορούμε να κινηθούμε, συν ότι κάποιοι έχουμε στοχοποιηθεί και δεν ξέρουμε τί θα μας προσάψουν αν μας βρουν κοντά στην περιοχή του έργου. Πληροφορούμαστε από υλικό που μας στέλνουν διερχόμενοι από εκεί απλοί πολίτες, απλοί δημότες, που δεν επιθυμούν τα συγκεκριμένα έργα στην περιοχή». Τα πρόσφατα πλημμυρικά φαινόμενα μάλλον λειτούργησαν πιο πεισμωτικά για τους κατοίκους της περιοχής που αντιτίθενται στο έργο. «Παρόλο που η τοπική κοινωνία έχει υποστεί με όλη τη σημασία της λέξεως ένα πραγματικό σοκ λόγω του Ιανού, η στάση της απέναντι στα συγκεκριμένα έργα δεν έχει αλλάξει. Τουναντίον θα έλεγα ότι έχει πεισμώσει περισσότερο. Και με τα μικρά υδροηλεκτρικά και τα αιολικά πάρκα. Γιατί φοβάται κιόλας. Σου λέει, ήρθε ο κόσμος ανάποδα, τί θα γινόταν αν υπήρχαν και αυτά; Ή τί θα γίνει εάν γίνουν;»
Ο χειμώνας είναι μπροστά μας. Και αυτήν τη στιγμή στην κακοπαθημένη και ταλαιπωρημένη Αργιθέα, με τους – φέτος ακόμα πιο λίγους – μόνιμους κατοίκους που θα ξεχειμωνιάσουν εκεί πάνω ο καιρός φαίνεται να αποτελεί τον πιο ελπιδοφόρο σύμμαχο για το πάγωμα των εργασιών. Προς το παρόν.