Τα Βραγγιανά της Ευρυτανίας βρίσκονται στην καρδιά των Αγράφων, περιτριγυρισμένα από την Πλάκα, τον Καταραχιά, τον Πύργο, το Ντεληδήμι. Και για να φτάσεις σε αυτά πρέπει πρώτα να ανέβεις στο διάσελο του Αγίου Νικολάου, στα 1800 μέτρα υψόμετρο. Η προφορική παράδοση των ντόπιων λέει ότι για να σταματήσει ο μανιασμένος αέρας και να περάσεις από εκεί θα πρέπει να πεις τρεις φορές βραγγιανίτες είμαστε, βραγγιανίτες είμαστε, βραγγιανίτες είμαστε. Τότε ο Αη Νικόλας θα σταματήσει τον αέρα και θα σε κατεβάσει μέχρι το χωριό.
Τον Αύγουστο που μας πέρασε βρεθήκαμε για μία ακόμη φορά ανάμεσα στη ζεστασιά των φιλόξενων ανθρώπων του χωριού. Αφορμή ήταν το διήμερο αντάμωμα ενάντια στη λεηλασία της φύσης που διοργάνωσε και φέτος ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Βραγγιανιτών “Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος”, στο οροπέδιο του Βοϊδολίβαδου το οποίο βρίσκεται πάνω από το χωριό. Εκεί όπου σχεδιάζεται η κατασκευή ενός αιολικού πάρκου ισχύος 40MW με 11 ανεμογεννήτριες. Οι δύσκολες καιρικές συνθήκες δεν βοήθησαν να πραγματοποιηθεί η κατασκήνωση στο πεδίο του αγώνα, ωστόσο το υπόλοιπο πρόγραμμα ακολουθήθηκε κανονικά. Κάπου εκεί ανάμεσα, με τις χοντρές στάλες της βροχής να πέφτουν στα ελενίτ πάνω απ’ τα κεφάλια μας, κάναμε μία κουβέντα με τον Δημήτρη Δημητρίου, πρόεδρο του συλλόγου, τον Φίλιππα Καραμπά, αντιπρόεδρο του συλλόγου και τον Κώστα Χαλιμούρδα, τσέλιγκα και κάτοικο του χωριού. Για τα επενδυτικά σχέδια στην περιοχή, για την αξία των “πουρναριών της Νιάλας”, την οργάνωση του αγώνα και τις εκβιαστικές κατασταλτικές μεθοδεύσεις σε βάρος τους.
Κεντρική φωτό / Εραστές των Αγράφων. Στην πλατεία του χωριού με φόντο της κορυφή Τσούκα Σάκκα.
Ενημέρωση από το… διαδίκτυο
Οι κάτοικοι ενημερώνονται από το διαδίκτυο για τα επενδυτικά σχέδια στην ευρύτερη περιοχή. Οπως μας λέει ο Φ. Καραμπάς “για το πρόβλημα που υπήρξε στον τόπο μας δεν είχε κανείς γνώση μέχρι στις 10 Απρίλη του 2018. Τότε ενημερωνόμαστε από το διαδίκτυο ότι δόθηκαν δύο άδειες για αιολικά στο Βοϊδολίβαδο και στην Νιάλα. Αρχίσαμε να ψαχνόμαστε εγώ και ο πρόεδρος του Συλλόγου, επικοινωνήσαμε και με άλλους Συλλόγους και φορείς και φτιάξαμε ένα δίκτυο για να οργανώσουμε έναν ειρηνικό αγώνα διαμαρτυρίας για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Μάθαμε εκ των υστέρων ότι οι υπογραφές είχαν πέσει από το 2011”. “Πιο πολύ δουλέψαμε με το συντονιστικό της Αθήνας που οι άνθρωποι γνώριζαν το θέμα. Κάναμε πολλές εκδηλώσεις, στο Σχηματάρι [σ.τ.εφ. πολλοί κάτοικοι του χωριού τον χειμώνα ζουν εκεί], στο Καρπενήσι. Και το άλλο συντονιστικό που είναι απ΄την μεριά της Καρδίτσας. Τώρα νομίζω όλοι έχουν καταλάβει τί πρόκειται να γίνει εδώ πάνω και θεωρώ ότι το 80% έχουν αρνητική θέση”, προσθέτει ο Δ. Δημητρίου.
Κάποιοι φαίνεται να ήξεραν και να επέλεξαν να μην ενημερώσουν. “Ο κ. Παρθένης, τότε κοινοτάρχης, δεν έκανε ούτε ένα κοινοτικό συμβούλιο για να πάρει την απόφαση, ούτε να ρωτήσει την τοπική κοινωνία. Ήταν υποχρεωμένος όταν έγινε η πρόταση από τις εταιρείες αιολικών πάρκων να ενημερώσουν το χωριό, να κάνουν τοπική συνέλευση, να μάθουν οι πάντες”, λέει ο Κ. Χαλιμούρδας.
Ημερίδα στα Άγραφα και η “έκπληξη” του επενδυτή
Ο δήμαρχος Αγράφων Θ. Μπαμπαλής παίρνει θέση ενάντια στα αιολικά. Ο Κ. Χαλιμούρδας, κτηνοτρόφος πάππου προς πάππου στη θέση Τσαπαλάτι, κάτω από την Πλάκα, μας λέει ότι “μέχρι ενός σημείου δεν αναφερόταν καθόλου στο θέμα των α/γ. Γιατί πρώτος θα ήμουν εγώ ο Χαλιμούρδας, φίλος του, που θα αντιδρούσα. Προσπάθησε να μην ξανοιχτεί σε αυτό το θέμα γιατί θα είχε ζημιά στην υποψηφιότητά του ως δήμαρχος. Όταν προέκυψαν αυτά τα θέματα εκεί πάνω στο τσελιγκάτο μου, εγώ μίλησα με τον ίδιο. Του λέω, δήμαρχε γιατί δεν με ενημέρωσες; Έπρεπε να μου πεις ότι ξεκίνησαν οι διαδικασίες των ανεμομέτρων και θα έχουν και συνέχεια. Και η απάντηση ήταν ως εξής: μου υπέδειξε να τα βρω με την εταρεία. Εγώ δεν πουλιέμαι Μπαμπαλή για μια θέση ψωμί. Ξέρεις ποιός είναι ο Χαλιμούρδας”.
Τον Ιούλιο του 2018 ο δήμαρχος διοργανώνει μία επίσημη ημερίδα στα Άγραφα για την ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας. Μεταξύ άλλων, παρών θα είναι και ο Αθ. Κατσέλης, διευθύνων σύμβουλος των εταιρειών Ανεμοδομική Α.Ε. και Πουνέντης Α.Ε. που έχουν αναλάβει την κατασκευή των αιολικών πάρκων στην περιοχή. Ο Φ. Καραμπάς μας λέει ότι “ο κ. Κατσέλης μας είπε σε αυτήν την εκδήλωση ότι το 2011, όταν ήρθαμε, βρήκαμε ηρεμία εδώ, δεν υπήρχε αυτή η αντίσταση. Και όταν πήρα τον λόγο του απάντησα ότι το 2011 που ήρθατε δεν γνώριζε κανείς τίποτα. Αυτά που λέτε είναι ανυπόστατα. Όταν μιλάτε για την Νιάλα ότι έχει 5 βαθμούς τον Γενάρη αυτό είναι για να γελάει ο κάθε πικραμένος. Όταν μιλάτε για το Βοϊδολίβαδο και τα βοϊδοτόπια στην Νιάλα ότι είναι θαμνότοποι, ίσως να μην ξέρετε τί σημαίνει βοσκότοπος. Όταν μιλάτε για πουρνάρια στο Βοϊδολίβαδο ίσως δεν ξέρετε ποια είναι τα δέντρα, ποια είναι τα έλατα. Ελάτε να πάμε στο Βοϊδολίβαδο να μου υποδείξετε ένα πουρνάρι, να δούμε αν είναι πουρναρότοπος”.
Οι πρώτες δραστηριότητες στο βουνό
Τον Μάιο του 2019 θα γίνουν αντιληπτές οι πρώτες δραστηριότητες των εταιρειών στο βουνό. Στις 5-6 Μαΐου γίνονται αντιληπτές κινήσεις στο μαντρί του Κ. Χαλιμούρδα. Ο πρόεδρος του Συλλόγου Δ. Δημητρίου ανεβαίνει στο σημείο και τραβάει από τον δρόμο κάποιες φωτογραφίες. “Είχαν φτιάξει ένα πρόχειρο εργοτάξιο, είχαν εναποθέσει υλικά για τα ανεμόμετρα”, θα μας πει ο Φ. Καραμπάς. “Και το ελικόπτερο πετούσε από το μαντρί στα σημεία που έπρεπε να τοποθετηθούν. Την άλλη μέρα, 8 Μαΐου ήταν του Αη-Γιάννη του Θεολόγου. Γιόρταζε ο Σύλλογός και η εκκλησία του χωριού μας. Όταν βγήκαμε στο προαύλιο της εκκλησίας ακούσαμε το ελικόπτερο από πάνω να πετάει. Ξαναπήγαμε, ο Τάκης συστήθηκε με τους παρευρισκόμενους, είμαι ο πρόεδρος, ήρθαμε να διαμαρτυρηθούμε για αυτό εδώ το πράγμα. Μετά επικοινώνησα με τον Κώστα, επειδή γνωρίζω από κτηνοτροφία, και του λέω το μαντρί σου έχει γίνει εργοτάξιο και έχουν γίνει και ζημιές. Έχουν βουλιάξει το μέρος με βαριά οχήματα. Μου λέει ο άνθρωπος, πήγαινε, τράβηξε ένα βίντεο και στείλτο μου, αν είναι να ανέβω επάνω. Πηγαίνω την άλλη μέρα με τον Δημητρίου και εκεί συναντήσαμε τον εν υπηρεσία κοινοτάρχη κ. Παρθένη, ο οποίος ήταν και ο μοναδικός απ΄όσους ήταν εκεί που γνώριζα εγώ. Βρέθηκε μπροστά μου την ώρα που πήγα να τραβήξω μια φωτογραφία για να στείλω στον τσέλιγκα και μου ήρθε απ΄τα 50 μέτρα φωνάζοντας τί κάνεις εκεί, απαγορεύεται. Παρόλο που η δραστηριότητα της εταιρείας ήτας εντελώς παράνομη, αντί να καταγγείλει και να σταματήσει τις δραστηριότητες επιτέθηκε σε εμάς, να σταματήσουμε να τραβάμε φωτογραφίες. Άρα υποστηρίζει και το έργο της εταιρείας. Εκείνη την ώρα ο Δημητρίου του λέει εσύ τί κάνεις εδώ, ξεπουλάς τα Άγραφα; Και πετάχτηκε ένας της εταιρείας και λέει είναι φύλακας της εταιρείας. Περπατήσαμε και πήγαμε μέχρι τον Καταραχιά από πίσω να δούμε αν κάνανε αποχιονισμό στον δρόμο προς την Νιάλα ή άλλες δραστηριότητες. Το ελικόπτερο πετούσε σε χαμηλό υψόμετρο, στις κορυφές από τα έλατα. Μας κίνησε την περιέργεια και εγώ προσωπικά τηλεφώνησα στον πύργο ελέγχου στην Ν. Αγχίαλο και το άτομο που ήταν εκείνη την ώρα βάρδια μας είπε ότι δεν έχουμε καμία οπτική, προφανώς θα εννοούσε το ραντάρ, ή ασυρματική επαφή. Από εκεί καταλάβαμε ότι όλες οι δραστηριότητες όσον αφορά το ελικόπτερο ήταν παράνομες. Και όντως στην πορεία αποδείχθηκε ότι δεν είχε για όλες τις μέρες άδεια. Αφού διαμαρτυρηθήκαμε εκείνη την μέρα, πληροφορηθήκαμε, και δεν ξέρουμε αν είναι αληθές, ότι βγάλανε άδεια για τις δύο τελευταίες μέρες”.
Θέσεις εργασίας με αντάλλαγμα τη σιωπή
Οι εταιρείες θα προτείνουν θέσεις εργασίας σε ντόπιους για να εξαγοράσουν τη σιωπή τους και να εξασφαλίσουν τη συναίνεσή τους. Ο Κ. Χαλιμούρδας μας περιγράφει πως μετά τις ζημιές που προκλήθηκαν έξω από το μαντρί του προσπάθησαν να προσεγγίσουν εκ νέου την οικογένειά του. “Ο φορτωτής είναι βαρύ όχημα, πέρα 2-3 φορές πέρα δώθε, το βούλιαξε, δεν περνούσε αυτοκίνητο. Αρχίσαν και ξανοιχτήκανε στο οροπέδιο. Λακούβες παντού, το χορτάρι το καταστρέψανε. Μετά πήραν την κοπριά που είχα μαζεμένη για να την διανέμω σε ανθρώπους που την είχαν ανάγκη, και γέμιζαν τις λακούβες για να τις καλύψουν και να μην τις δω εγώ. Όταν πήγα εκεί τους ζήτησα αν έχουν άδεια. Λένε έχουμε άδεια από το ΣτΕ. Καμία άδεια. Τους λέω είστε παράνομοι. Περιβαλλοντικές μελέτες έχετε; Ορνιθολογικές; Εσείς ποιοί είστε; Απ΄την στιγμή που είσαι παράνομος τί δουλειά έχεις εδώ; Εγώ είμαι εδώ πάππου προς πάππου. Μου είπαν, φέυγουμε, τελειώνουμε, δεν σε ξαναενοχλούμε. Και μετά ήρθε το δεύτερο γκρουπ απεσταλμένο από τις εταιρείες και υποσχέθηκαν θέση εργασίας στον γιο μου και εμένα με ρώτησαν πόσες ζωοτροφές θα χρειαστώ. Συγκεκριμένα ο Ηλίας ο Φώτας του Σεραφείμ και ο Κώστας ο Φώτας ο μηχανικός”.
Αφού δεν συνεργάζεστε…
Μέσα σε αυτή τη συνθήκη και με τις πρώτες κινήσεις των επενδυτών είναι πραγματικότητα ο πολιτιστικός σύλλογος πυκνώνει τις εκδηλώσεις ενημέρωσης και τις κινητοποιήσεις. Η έντονη κινηματική δραστηριοποίηση των ανθρώπων του συλλόγου και η αδιαπραγμάτευτη θέση τους απέναντι στην καταστροφή των βουνών θα ενεργοποιήσει γνώριμες εκβιαστικές και τρομοκρατικές τακτικές από τη μεριά της αστυνομίας, η οποία τον Σεπτέμβριο του 2019 θα κάνει έρευνα στο μαντρί του Κ. Χαλιμούρδα. “Ο πρώην τοπικός πρόεδρος με τους συνεργάτες του, πιθανόν για να με τρομοκρατήσουν, έκαναν καταγγελία στο αστυνομικό τμήμα Κερασοχωρίου και ήρθαν κάποια μέρα 3 αστυνομικοί παρουσία ειρηνοδίκη και μου έκαναν το στέκι μου φύλλο και φτερό. Πιθανώς να είχαν καταθέσει και άλλα πράγματα για να έρθουν σε αυτό το στυλ. Ελέγξανε και βρήκανε ένα δίκανο αντίκα. Και μου το πήρανε. Αυτοί κατηγορούν εμένα, τον Καραμπά και τον Δημητρίου ότι ρίξαμε τα ανεμόμετρα”. “Στην καταγγελία που μας κάνανε λένει ότι εμείς τα ρίξαμε και ότι σε μια τοποθεσία, στον Μίνο, έχει πάει σε δύσβατη περιοχή. Ενώ εμείς ενδιαφερόμαστε για το περιβάλλον το ρίξαμε στη δύσβατη περιοχή για να μην μπορούν να το μαζέψουν”, συμπληρώνει ο Δημήτρης.
Ο Φίλιππας μας λέει ότι “μέσα στο κατηγορητήριο αναφέρουν ότι την μέρα που ανέβηκε ο Κώστας για να διαμαρτυρηθεί για τον τόπο του σε κοντινή απόσταση ήμουν και εγώ και επειδή δεν επενέβη για να αποτρέψω την απειλή του Κώστα. Ισχυρίζονται ότι είχε καραμπίνα στα χέρια του, ενώ υπάρχει βίντεο που δείχνει ότι κρατούσε την γκλίτσα του, όπως πάντα. Εμένα μου είχε ζητήσει την χάρη με τον Δημητρίου να παρουσιαστούμε ως μάρτυρες γιατί δεν ήξερε τί θα συναντήσει εκεί επάνω. Έτσι λοιπόν βγήκα και εγώ κατηγορούμενος για σύσταση τρομοκρατικής οργάνωσης. Περιμένω να με καλέσει ο εισαγγελέας”. “Εγώ νομίζω ότι αυτό το έκαναν για εκφοβισμό επειδή βλέπουν ότι κάνουμε πράγματα. Αν δουν οτι ξεσηκώνεται ο κόσμος πάλι θα ξαναχτυπήσουν. Εμείς είμαστε όμως καθαροί και δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα. Αν βλέπουν την γκλίτσα για όπλο πάει να πει ότι φοβούνται. Όταν μας έβλεπαν πάνω φοβόντουσαν, εξαφανιζόντουσαν. Όταν πήγα εγώ πάνω ήταν 5-6 αμάξια τετρακίνητα που ειχαν μεταφέρει εξοπλισμό. Μόλις με είδαν εξαφανίστηκαν”, συμπληρώνει ο Δημήτρης.
Οι Βραγγιανιώτες από αυτήν την ιστορία βγαίνουν πιο δυνατοί, αποφασισμένοι και χωρίς να ξεφεύγουν από τον σταθερό στόχο, την ακύρωση των επενδυτικών σχεδίων στο Βοϊδολίβαδο και στην Νιάλα. “Το κίνημά μας είναι δυνατό. Συμμετέχω και θα συμμετέχω. Με το δίκιο μου. Δεν μπορούν να έρθουν οι οποιοιδήποτε στα μέρη μας και να κάνουν ότι θέλουν επειδή έχουν χρήματα. Εμείς δεν έχουμε χρήματα, έχουμε περηφάνεια για τον τόπο μας. Δεν μπορώ εγώ που έχω γεράσει να ακούω από τον κ. Κατσέλη να λέει ότι έχει πουρνάρια εκεί πάνω στις κορυφές, στο Μπορλέρο. Η Νιάλα δεν είναι μόνη της. Εσυ που έχεις άγνοια των πραγμάτων θα περάσεις το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη και θα δεις πόσο κοπάδια από βοειδή έρχονται στην Νιάλα. 100 και 150 κεφάλια μεγάλα βοοειδή. Ας μας φέρουν αποδείξεις ότι σε αυτόν τον βοσκότοπο δεν υπάρχουν ζώα κτηνοτρόφων και εμείς θα σηκωθούμε να φύγουμε. Να έρθει ο κ. Κατσέλης τον χειμώνα όταν θα πιάσουν οι δυνατοί πάγοι, να ανέβει εκεί πάνω. Στα 2017 μέτρα. Να φέρει τον τεχνικό όταν θα πάθει ζημιά η α/γ να την επισκευάσει. Θα τον κλαίνε λόγω παγετού. Όταν ανοίξουν 10 μέτρα δρόμους εδώ πάνω έρχεται η καταστροφή. Έτσι όπως είναι αφράτα τα βουνά θα έρθουν όλα κάτω, στην λίμνη Πλαστήρα. Θέλουν να καρπωθούν κάποια χρήματα για τις τσέπες τους και μετά θα εξαφανιστούν. Και εμάς θα μας μείνουν εδώ πάνω τα σίδερα”.