Μία συζήτηση με μέλη του Ορειβατικού Συλλόγου της Καρδίτσας έχει πάντα ενδιαφέρον. Η δουλειά που κάνουν όλα αυτά τα χρόνια στα Άγραφα, η ανάδειξη και συντήρηση ενός δικτύου μονοπατιών εκατοντάδων χιλιομέτρων, δίνοντας την ευκαιρία σε περιπατητές και ορειβάτες να τα διαβούν, τους έφερε αναπόφευκτα μπροστά σε μία μεγάλη ευθύνη όταν κατατέθηκαν οι πρώτες αιτήσεις αδειοδοτήσεων για την κατασκευή αιολικών σε τούτα τα μέρη. Σήκωσαν το γάντι και από το μακρινό 2013 αγωνίζονται, μεταξύ των άλλων δράσεών τους, και για την προστασία αυτών των βουνών. Ο Παντελής Μανώλης, ο Αποστόλης Παντελής, ο Αντώνης Παπαδάκος και ο Χρήστος Φασούλας μοιράζονται μαζί μας εμπειρίες από τα βουνά και σκέψεις για την υπεράσπισή τους.
Πότε δημιουργήθηκε ο ΕΟΣΚ και ποιός ο σκοπός του;
To 2004 μια ομάδα από ανήσυχους πολίτες που αγαπούσαν τη φύση και το βουνό ίδρυσαν τον Ελληνικό Ορειβατικό Σύλλογο Καρδίτσας (ΕΟΣΚ) με σκοπό την προώθηση της φυσιολατρίας, του ορεινού αθλητισμού, του εθελοντισμού, της αλληλεγγύης, τη διάδοση της αειφόρου ανάπτυξης και την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομίας. Από τότε πέρασαν πάνω από 200 άτομα ως μέλη του και παραπάνω από 500 άτομα στις δράσεις του και σήμερα έχει 50 ενεργά μέλη.
Ποιές είναι οι δραστηριότητες του Συλλόγου;
Ο ΕΟΣΚ έχει ως κύρια δραστηριότητα την πεζοπορία και ορειβασία κυρίως εύκολων και μέτριων διαδρομών που είναι προσιτές στους περισσότερους. Δίνει έμφαση στη συμμετοχή αρχαρίων όλων των ηλικιών ώστε να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή με την φύση όσοι χρειάζονται κάποια στήριξη στην αρχή. Ο Σύλλογος διαθέτει πολλά έμπειρα μέλη που εγγυώνται ασφαλή ενασχόληση με το αντικείμενο.
Επίσης ο σύλλογος διαθέτει ομάδα κατάβασης φαραγγιών (canyoning) με πολύ διακεκριμένες δράσεις, ομάδα ορεινής ποδηλασίας, και πραγματοποιεί και άλλες δράσεις όπως αναρρίχηση, ορειβατικό σκι και διάσχιση ποταμών (river trekking).
Πολύ σημαντικό κομμάτι στη δράση μας είναι ο εθελοντισμός. Η καταγραφή και ανάδειξη των μονοπατιών των Αγράφων είναι η σημαντικότερη τέτοια δράση. Κομμάτι του εθελοντισμού είναι η συμμετοχή μελών μας στην ομάδα πολιτικής προστασίας και άλλες δράσεις όπως η συμμετοχή σε δενδροφυτεύσεις, σε καθαρισμούς περιοχών της υπαίθρου, στη βοήθεια στη διοργάνωση δράσεων όπως οι ποδηλατοδρομίες, οι αγώνες δρόμου και ποδηλάτου, δράσεις για το περιβάλλον κ.α.
Ακόμη ο ΕΟΣΚ συμβάλλει στη λειτουργία του ορειβατικού καταφυγίου ανάγκης “Ελατάκος”, ένα από τα μοναδικά αυτοδιαχειριζόμενα και πάντα ανοικτά, μικρά καταφύγια στη χώρα.
Πώς ο Σύλλογος αποφάσισε να ασχοληθεί με το ζήτημα των αιολικών, τη στιγμή που αρκετοί ορειβατικοί σύλλογοι αποφεύγουν να πάρουν θέση για την καταστροφή των βουνών;
Ο ΕΟΣΚ είναι ο πρώτος ορειβατικός σύλλογος που διέκρινε τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις για την ορεινή φύση, ήδη από το 2013 όταν βγήκαν οι πρώτες άδειες για την περιοχή. Και η αλήθεια είναι ότι τότε φαντάζαμε γραφικοί. Ήταν ο βασικός πυρήνας για την δημιουργία του Δικτύου για την Προστασία των Αγράφων και στο πλαίσιο της δράσης του, ο ΕΟΣΚ συνεργάζεται με πληθώρα άλλων συλλόγων, συλλογικοτήτων και πολιτών. Μεταξύ αυτών είναι και πολλοί ορειβατικοί σύλλογοι κάποιοι εκ των οποίων συνειδητοποίησαν έγκαιρα το πρόβλημα.
Η θέση απέναντι στα σχέδια της “πράσινης ανάπτυξης” συμπεριλαμβάνει αναπόφευκτα και κάποιου είδους πολιτική θέση. Πώς ένας ορειβατικός σύλλογος επεξεργάζεται με τα μέλη του ζητήματα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά;
Το ενεργειακό ζήτημα είναι αναπόφευκτα και κοινωνικοπολιτικό. Από την άλλη θεωρούμε ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι υποχρέωση κάθε ενεργού πολίτη και κάθε συλλόγου, όπως του ορειβατικού, που ασχολείται με την φύση και το περιβάλλον. Τα μέλη του συλλόγου πέρα από πολιτικές απόψεις, συμφωνούν στο θέμα αυτό και ο καθένας από τη θέση που βρίσκεται συμβάλλει στην προώθηση των θέσεων μας.
Περιγράψτε μας τα Άγραφα σαν βουνά και σαν κοινότητες ανθρώπων.
Τα Άγραφα όπως γνωρίζουμε είναι μια περιοχή που είναι κατακερματισμένη από τους δεκάδες ορεινούς όγκους. Πολλά από αυτά δεν έχουν καθόλου μόνιμο πληθυσμό ή είναι μονοψήφιος. Κάποιοι κάτοικοι μετά από χρόνια εγκατάλειψης βλέπουν οποιαδήποτε υπόσχεση για ανάπτυξη θετική. Οι περισσότεροι, έστω και με μια δεύτερη πιο ενημερωμένη ματιά, έχουν αντιληφθεί ότι η λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη δεν είναι τίποτα άλλο από μια βίαιη, βάρβαρη αλλαγή της φυσιογνωμίας του τόπου που σαν αποτέλεσμα θα είναι να χάσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της για μια πραγματική ήπιας μορφής ανάπτυξης. Σε αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο και ο ΕΟΣΚ, όπου με επιμονή οργάνωσε δεκάδες δράσεις ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας.
Έχετε δει κάποιες διαφορές στους ανθρώπους που περπατούν ή επισκέπτονται τα Άγραφα τα τελευταία τρία χρόνια που ο αγώνας ενάντια στα αιολικά τα έφεραν στο προσκήνιο σε πανελλαδικό επίπεδο;
Ο αγώνας για την διάσωση των Αγράφων έδωσε μια μεγάλη αναγνωρισιμότητα στον τόπο. Πολλοί είναι οι επισκέπτες που ζητούν ενημέρωση για το πρόβλημα και γινόμαστε καθημερινά αποδέκτες μηνυμάτων συμπαράστασης, από όσους, αφού θαύμασαν τη μοναδική ομορφιά της περιοχής, απέκτησαν μια σφαιρική άποψη και την επισκέπτονται όλο και πιο συχνά.
Σε προηγούμενη αρθρογραφία του προέδρου του Συλλόγου στην εφημερίδα μας αναφέρεται σε μία ήπια μορφή ανάπτυξης των Αγράφων. Ποιά μπορεί να είναι αυτή; Η κτηνοτροφία τείνει να αφανιστεί, τα χωριά ερημώνονται, μπορούν όλα αυτά να επηρρεαστούν προς μία καινούργια θετική κατεύθυνση από μια ανάπτυξη του πεζοπορικού και ορειβατικού τουρισμού;
Η ανάπτυξη του πεζοπορικού/ορειβατικού τουρισμού είναι μια δυνατότητα που τα Άγραφα μπορούν να στηρίξουν με αξιώσεις. Ήδη τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε μια αύξηση επισκεπτών, η δε ιστοσελίδα του συλλόγου όπου βασικό κομμάτι είναι οι πληροφορίες για τα μονοπάτια, δέχεται δεκάδες χιλιάδες επισκέψεις κάθε χρόνο. Πέρα από την εθελοντική προσφορά του συλλόγου είναι – με λίγες εξαιρέσεις – μικρή έως ανύπαρκτη η συμβολή της πολιτείας. Εκκρεμούν προτάσεις του συλλόγου προς τους δήμους της περιοχής και προς την Περιφερειακή Ενότητα για έργα που θα ολοκλήρωναν ένα δίκτυο μονοπατιών και θα πιστοποιούσαν κάποιες διασχίσεις. Ο σύλλογος είναι πάντα σε επαφή με τις αρμόδιες υπηρεσίες για την προώθηση της αναγνώρισης από την πολιτεία των μονοπατιών της περιοχής και πέρα από την τοπική αυτοδιοίκηση και την κρατική μηχανή απευθύνεται και σε εθελοντές και ιδιώτες που μπορούν να συμβάλλουν.
Υπάρχει κάποια ποιοτική διαφορά μεταξύ του ορειβατικού τουρισμού και του τουρισμού όπως έχει αναπτυχθεί γύρω από την λίμνη Πλαστήρα;
Ο πεζοπορικός/ορειβατικός τουρισμός από τη φύση του δεν απαιτεί μεγάλες εγκαταστάσεις και οι επισκέπτες στο σύνολο τους είναι ευαισθητοποιημένοι σε θέματα διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος. Σήμερα στην περιοχή της Λίμνης Πλαστήρα η τουριστική υποδομή έχει φτάσει σε οριακό επίπεδο πάνω από το οποίο, αν δεν τηρηθούν κανόνες, θα επηρεάσει αρνητικά την εικόνα της.
Μιλήστε μας για το δίκτυο μονοπατιών που συντηρεί, σηματοδοτεί και αναδεικνύει ο Σύλλογος; Πώς γίνεται η ηλεκτρονική καταγραφή τους στην ιστοσελίδα και πώς μέσα από εκεί γίνονται προσβάσιμα σε ορειβάτες και περιπατητές;
Η συμβολή του συλλόγου ήταν καθοριστική. Σήμερα υπάρχουν 160 χιλιόμετρα μονοπατιών με πλήρη σήμανση, κυρίως στην περιοχή της Λίμνης Πλαστήρα. Επίσης, ακόμη 380 χιλιόμετρα μονοπατιών είναι καταγεγραμμένα και καθαρισμένα, η χρήση των οποίων είναι δυνατή με την χρήση χάρτη από πιο έμπειρους πεζοπόρους ή ακόμη και από πιο πολλούς με την χρήση συσκευής gps ή μιας ανάλογης εφαρμογής σε κινητό τηλέφωνο, καθώς είναι διαθέσιμα δωρεάν τα αρχεία των διαδρομών στο eoskarditsas.gr. Ακόμη 450 χιλιόμετρα μονοπατιών είναι καταγεγραμμένα αλλά χρειάζονται εργασίες για να είναι προσιτά στο ευρύ κοινό. Δηλαδή, σχεδόν 1.000 χιλιόμετρα μονοπατιών είναι καταγεγραμμένα στα Άγραφα από τον σύλλογο, ένα έργο που στηρίχτηκε από τα μέλη του.
Η καταγραφή των μονοπατιών γίνεται με αναζήτηση στο πεδίο. Είναι μια ευχάριστη, συναρπαστική αλλά και κοπιαστική διαδικασία καθώς για να καταγραφεί ένα μονοπάτι μπορεί να χρειαστεί να περπατηθεί (πολλές φορές σε αντίξοες συνθήκες λόγω της εγκατάλειψης) πολλαπλάσια απόσταση. Μεγάλη είναι η βοήθεια των ντόπιων που με ενθουσιασμό μοιράζονται μαζί μας τα όσα γνωρίζουν για παλιά μονοπάτια και μαζί και τις αναμνήσεις τους σε αυτά. Βέβαια πολλές φορές έχουν εκλείψει οι παλαιότεροι και αυτές οι γνώσεις δεν έχουν μεταφερθεί πάντα στους νεότερους.
Πρόσφατα δημιουργήθηκε μια Κοιν. Σεπ., το “Οξυγόνο των Αγράφων” που ασχολείται επίσης με συντήρηση και διάνοιξη μονοπατιών. Ποιός ο σκοπός του και ποια η αλληλεπίδρασή του με τη δουλειά που κάνει ο Ορειβατικός Σύλλογος;
Ο ΕΟΣΚ συνεργάζεται με την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην υλοποίηση έργων ανάδειξης και συντήρησης μονοπατιών. Σε αυτό το πλαίσιο ήταν σε επαφή με τους εργολήπτες ώστε να εξασφαλιστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Σήμερα στον χώρο δραστηριοποιούνται και οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις, όπως το “Οξυγόνο των Αγράφων” που έχει μια μεγάλη γκάμα δράσεων σε σχέση με το περιβάλλον και τον πολιτισμό, μεταξύ αυτών και η συντήρηση πεζοπορικών και ποδηλατικών διαδρομών. Το θετικό που διακρίνει αυτήν την μορφή φορέα είναι ότι τα μέλη του είναι και ορειβάτες που αγαπούν το αντικείμενο και οι εργασίες διέπονται από επαγγελματισμό, συνέπεια και γνώση του αντικειμένου και φυσικά έχουμε άριστη συνεργασία. Ο ΕΟΣΚ συνεχίζει και προσδοκά τη συμμετοχή επαγγελματιών στην ανάδειξη των μονοπατιών, καθώς οι ανάγκες για ένα σύγχρονο δίκτυο μονοπατιών των Αγράφων, είναι πέρα από τις δυνατότητες της εθελοντικής προσφοράς του συλλόγου.
Ποιό είναι το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα σχετικά με τα αιολικά και τα μικρά υδροηλεκτρικά στην ευρύτερη περιοχή των Αγράφων;
Το πρόβλημα των αιολικών εγκαταστάσεων και των μικρών υδροηλεκτρικών στα Άγραφα, παρά τη δράση του Δικτύου και άλλων συλλογικοτήτων, που δεν περιορίζονται μόνο στην περιοχή μας, είναι μεγάλο παρά τις μέχρι τώρα μεγάλες επιτυχίες στην ανάσχεσή τους. Ήδη το πρώτο αιολικό στον ορεινό όγκο της Καραβούλας είναι στην τελική φάση κατασκευής. Κάποια ακόμα αιολικά και μικρά υδροηλεκτρικά είναι σε προχωρημένα στάδια αδειοδότησης με ορατό τον κίνδυνο να κατασκευαστούν. Η πολιτεία με συνεχόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις που φαίνονται να είναι κατόπιν υπαγόρευσης των επιχειρηματιών του χώρου, αποδομεί κάθε θεσμικό πλαίσιο προστασίας. Αντίθετα η πολιτεία ανακοινώνει μέτρα προστασίας, όπως “τα απάτητα βουνά”, που είναι μια απάτη όσο αφορά τα Άγραφα διότι περιλαμβάνει μόνο τον ορεινό όγκο της Φτέρης που εκτός από αμελητέα έκταση στα απέραντα Άγραφα, είναι ένα βουνό που δεν προσφέρεται για κατασκευή αιολικών λόγω του ανάγλυφου, ούτε υπάρχουν αδειοδοτήσεις εκεί.
Η κινηματική δράση βρίσκει εμπόδια που οφείλονται κυρίως στην πληθυσμιακή ερημοποίηση των ορεινών χωριών και στην δειλή στάση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από την άλλη τα επιχειρηματικά συμφέροντα με υποσχέσεις και μέσω της διαπλοκής με τοπικούς παράγοντες, έχουν καταφέρει να προχωρήσουν τις διαδικασίες αδειοδότησης σε πολλές περιπτώσεις. Οι συλλογικότητες που είναι ευαισθητοποιημένες στο ζήτημα οφείλουν να συντονίσουν καλύτερα τις ενέργειές τους και να βρουν κοινό βηματισμό χωρίς να αποκλείουν κάθε είδους παρέμβαση, ειρηνική, κινηματική, θεσμική, κ.τ.λ..